Eimreiðin - 01.10.1933, Page 21

eimreiðin A. KIELLAND OG GESTUR PÁLSSON
371
Ef minni skáldanna er nú eitthvað áþekt þessu, sem ekki
mætti ólíklegt þykja, þá má að vísu gera ráð fyrir að stund-
Um geymi þeir áhrif frá öðrum höfundum óafvitandi í hug
ser (undirvitund) og noti þau síðan í sínum eigin verkum án
þess að kannast við uppruna þeirra.
I sambandi við þetta vakna tvær spurningar, sem mikils er
um vert, að menn átti sig á. Hvernig stendur á því, að bók-
Wentasögufræðingar finna hvert dæmið á fætur öðru af hlið-
stæðum, lánum, áhrifum o. s. frv., er þeir bera saman verk
rithöfunda, en rithöfundarnir sjálfir neita því mjög oft, að þeir
^afi fengið að láni eða orðið fyrir áhrifum frá öðrum höfundum?
Þetta tvent sýnist í fljótu bragði ósamrýmanlegt. Líklega
^‘9gur sannleikurinn, eins og oftar, mitt á milli andstæðnanna.
Þegar bókmentafræðingurinn ber saman tvö rit í þeim til-
9angi að ganga úr skugga um, hvort áhrif frá öðru ritinu
finnist í hinu, þá tekur hann alt, sem hann finnur nokkra lík-
ln9u með. Ekki er víst, að alt, sem líkt er, þurfi að vera lán.
því fleiri sem líkingarnar eru, því meiri eru líkurnar til
svo sé. Eða því einkennilegri sem líkingarnar eru, því
^eiri eru líkur til láns. Sbr. t. d. skoðun þeirra Gests og
Kiellands á uppeldisgildi hundsins fyrir manninn, sem er svo
einkennileg, að ég held þeir hljóti að hafa hana frá sam-
e>9inlegri fyrirmynd.
En hvernig stendur þá á því, að rithöfundarnir sjálfir eru
s.v° fáfróðir, sem raun ber vitni um þessar lántökur sínar?
9 hygg ag ástæðan sé fyrst og fremst sú, að þeir vilja ekki
k'|a af neinum lánum, áhrifum o. s. frv. Fyrsta krafa til rit-
°fundar nú á dögum er, að hann sé frumlegur. Allir kann-
asf við það, hvað ungum rithöfundum er illa við það, að
menn bregði þeim um áhrif, stælingar o. s. frv. Og að skáld-
Sa9nahöfundur nefndi heimild sína, mundi þykja álíka höfuð-
^d eins og ef vísindamaður léti það undir höfuð leggjast.
enn muna kannske, hvaða hneyksli það olli, er H. K. Lax-
"ess vitnaði í allskonar höfunda í Vefaranum mikla. Fordild!
Sú
ekki
var þó tíðin að þessar tilvitnanir þóttu fínar, enda var þá
orgrant um að skáldin skrökvuðu upp heimildum og
heimildarmönnum.
Rithöfundar nútímans vilja vera frumlegir, þeir loka með-