Eimreiðin


Eimreiðin - 01.04.1952, Blaðsíða 23

Eimreiðin - 01.04.1952, Blaðsíða 23
EIMltEIÐIN FYRIR 200 ÁRUM ... 95 En hvað um efni þessara alfræðirita? Flestum þætti það nú Þyrkingslegt og lítið á því að græða, sem auðvitað er rétt, eins °g nú horfir við. Þó hafa þau að geyma feikilega mikið menn- ingarsögulegt verðmæti, sem langt í frá hefur verið rannsakað til fulls enn. Þau voru alltaf talin í röð hinna mestu bókmenntalegu afreka og álitin öðrum bókum verðmætari. Sagði ekki franski alfræðingurinn d’Alembert, að „ef fornmenn — hann átti við Forn- Grikki — hefðu skrifað alfræði ... og ef handrit þeirrar alfræði hefði sloppið óskemmt úr bókasafnsbrunanum í Alexandríu, hefði það getað bætt okkur missi allra hinna bókanna"? Alfræðiritin voru lengi fram eftir helzt skrifuð á latínu, ætluð aðeins lærðum mönnum. Raunar kunnu menn þá oftast latínu, ef þeir á annað borð kunnu að lesa. Síðasta ritið í röð hinna latnesku alfræðibóka var Encyclopaedia septem tomis distincta, eftir þýzk- aR heimspeking, Alstedt að nafni. Kom hún út 1630, í 7 bindum, eins og titillinn ber með sér. Hún þótti taka fram öðrum slíkum handbókum og var mikið lesin um skeið. Með henni má segja, að sá tími sé kvaddur, er skólaspekin ^rottnaði yfir fræðimennskunni og markaði henni bás. Skólaspek- ln> eða það sem Gröndal kallaði ,,trúarheimspeki“, en Jón biskup Eelgason ,,háspeki“, og á erlendum málum heitir „scolastique" e®a „philosophia scholastica" — skólaspekin á sök á því, hvað °kkur finnast vísindi miðaldanna barnaleg, bæði aðferðir hennar, sem voru fólgnar í hinum fáránlegustu röksemdakeðjum eða syl- Mgismum og hártogunum, og einnig hin þröngu og sérvizkulegu stefnumið. Hún var eins og einhver kemst að orði „heimfærsla heimspekinnar upp á rannsókn um setningar trúarinnar". Út fyrir Þennan ramma tjáði engum að hætta sér. Allt þar fyrir utan var fjölkynngi eða villukenningar. Guðfræðin var drottningin í mennta- höll miðaldanna og vísindin, þ. e. raunvísindin, voru aðeins þerna ~7 ancilla — guðfræðinnar. Allur ágreiningur á milli trúar og vísinda varð að leysast á kostnað vísindanna. Það eru þessi ein- strengingslegu sjónarmið, sem setja svip sinn á ritverk hinna skólastísku fjölvitringa. Og meðan þeir voru hæstráðandi yfir ^i^kju og skólum, áttu hinir, sem vildu beita frjálsri rannsóknar- aðferð, ekki um annað að velja en vera stimplaðir trúvillingar e®a galdramenn. Svo var það með Roger Bacon, af því hann hélt þyi fram, að vegur reynslunnar væri vísasta leiðin til sannrar Þekkingar. Svo var það einnig með heil. Albertus hinn mikla, því að hann gerði mikilsverðar rannsóknir í náttúrufræði og lækna- Vlsindum. Aftur var ekkert fengizt um það, þótt menn þvældu
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Eimreiðin

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.