Eimreiðin


Eimreiðin - 01.04.1952, Qupperneq 23

Eimreiðin - 01.04.1952, Qupperneq 23
EIMltEIÐIN FYRIR 200 ÁRUM ... 95 En hvað um efni þessara alfræðirita? Flestum þætti það nú Þyrkingslegt og lítið á því að græða, sem auðvitað er rétt, eins °g nú horfir við. Þó hafa þau að geyma feikilega mikið menn- ingarsögulegt verðmæti, sem langt í frá hefur verið rannsakað til fulls enn. Þau voru alltaf talin í röð hinna mestu bókmenntalegu afreka og álitin öðrum bókum verðmætari. Sagði ekki franski alfræðingurinn d’Alembert, að „ef fornmenn — hann átti við Forn- Grikki — hefðu skrifað alfræði ... og ef handrit þeirrar alfræði hefði sloppið óskemmt úr bókasafnsbrunanum í Alexandríu, hefði það getað bætt okkur missi allra hinna bókanna"? Alfræðiritin voru lengi fram eftir helzt skrifuð á latínu, ætluð aðeins lærðum mönnum. Raunar kunnu menn þá oftast latínu, ef þeir á annað borð kunnu að lesa. Síðasta ritið í röð hinna latnesku alfræðibóka var Encyclopaedia septem tomis distincta, eftir þýzk- aR heimspeking, Alstedt að nafni. Kom hún út 1630, í 7 bindum, eins og titillinn ber með sér. Hún þótti taka fram öðrum slíkum handbókum og var mikið lesin um skeið. Með henni má segja, að sá tími sé kvaddur, er skólaspekin ^rottnaði yfir fræðimennskunni og markaði henni bás. Skólaspek- ln> eða það sem Gröndal kallaði ,,trúarheimspeki“, en Jón biskup Eelgason ,,háspeki“, og á erlendum málum heitir „scolastique" e®a „philosophia scholastica" — skólaspekin á sök á því, hvað °kkur finnast vísindi miðaldanna barnaleg, bæði aðferðir hennar, sem voru fólgnar í hinum fáránlegustu röksemdakeðjum eða syl- Mgismum og hártogunum, og einnig hin þröngu og sérvizkulegu stefnumið. Hún var eins og einhver kemst að orði „heimfærsla heimspekinnar upp á rannsókn um setningar trúarinnar". Út fyrir Þennan ramma tjáði engum að hætta sér. Allt þar fyrir utan var fjölkynngi eða villukenningar. Guðfræðin var drottningin í mennta- höll miðaldanna og vísindin, þ. e. raunvísindin, voru aðeins þerna ~7 ancilla — guðfræðinnar. Allur ágreiningur á milli trúar og vísinda varð að leysast á kostnað vísindanna. Það eru þessi ein- strengingslegu sjónarmið, sem setja svip sinn á ritverk hinna skólastísku fjölvitringa. Og meðan þeir voru hæstráðandi yfir ^i^kju og skólum, áttu hinir, sem vildu beita frjálsri rannsóknar- aðferð, ekki um annað að velja en vera stimplaðir trúvillingar e®a galdramenn. Svo var það með Roger Bacon, af því hann hélt þyi fram, að vegur reynslunnar væri vísasta leiðin til sannrar Þekkingar. Svo var það einnig með heil. Albertus hinn mikla, því að hann gerði mikilsverðar rannsóknir í náttúrufræði og lækna- Vlsindum. Aftur var ekkert fengizt um það, þótt menn þvældu
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92

x

Eimreiðin

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.