Ægir - 01.12.1989, Blaðsíða 23

12/89
ÆGIR
639
á útfluttar sjávarafurðir, aðgangur
að lánum á niðurgreiddum kjörum,
skuldbreytingar, skattaívilnanir og
svo framvegis. Með aðgerðum af
þessu tagi er leitast við að draga úr
eða að minnsta kosti fresta óhjá-
kvæmilegum gengisbreytingum.
Þótt þannig sé ýmislegt sem
getur haft áhrif á sambandið milli
gengis krónunnar og afkomu í sjáv-
arútvegi, sérstaklega þegar til
skamms tíma er litið, kemur þetta
samband ákaflega glöggt fram
þegar litið er til liðins tíma. Meðal
annarra hefur dr. Friðrik Már Bald-
ursson tölfræðingur á Þjóðhags-
stofnun athugað þetta samband
milli afkomu í sjávarútvegi og
gengis krónunnar. Niðurstöður
hans hafa til dæmis birst í tímarit-
inu Vísbending, 29. júlí síðastlið-
inn. Friðrik kemst í aðalatriðum að
þeirri niðurstöðu að gengisskatt-
lagning, eins og hann orðar það,
eigi við sterk rök að styðjast. Pró-
fessor Rögnvaldur Ffannesson
komst að sömu niðurstöðu og
Friðrik í erindi sem hann flutti
nýlega um auðlindaskatt og geng-
ismál í Seðlabanka íslands.
Ný viðhorf til gengismála
Þessi tilhögun gengisákvarðana,
sem byggir á einhliða ákvörðun
stjórnvalda, um gengi krónunnar
og byggir fyrst og fremst á af-
komu sjávarútvegs, er vafalítið
úr sér gengin, enda er hún
núorðið næsta fátíð í þeim
löndum sem við berum okkur
helst saman við. Skoðanir manna
eru skiptar um í hvaða átt beri að
þróa skipan gengismála. Þessar
eru ef til vill helstar:
1) Festa gengið við tiltekna viðmið-
un, til dæmis EMS, Bandaríkja-
dollar eða myntkörfu sem byggir
á vægi einstakra gjaldmiðla í
utanríkisviðskiptum íslendinga.
Þetta er svonefnd fastgengis-
stefna.
2) Miða gengi krónunnar við skil-
greind viðunandi rekstrarskil-
yrði útflutnings- og samkeppn-
isgreina. í þessu felst að gengi
krónunnar verði reiknuð stærð
á grundvelli breytinga á sam-
keppnisstöðu útflutningsgreina.
3) Láta gengi krónunnar ráðast í
ríkara mæli en verið hefur af
markaðsöflum.
Þessar leiðir samræmast auð-
vitað allar núgildandi lagaá-
kvæðum um gengi krónunnar.
Þær fela hins vegar í sér mismun-
andi viðhorf til gengisstefnunnar.
Það gefur auga leið að fyrsti kost-
urinn leggur áherslu á markmiðið
um stöðugt verðlag, annar kostur-
inn leggur áherslu á rekstrarskil-
yrði útflutnings- og samkeppnis-
greina og sá þriðji á markaðsöflin.
Mikið hefur verið fjallað um
báða fyrri kostina, en markaðs-
verðmyndun á erlendum gjaldeyri
hér á landi hefur minna verið í
umræðunni. Þessi leið verð-
skuldar því meiri athygli en hún
hefur fengið því vafalítið er
skynsamlegt að þróa skipan
gengismála í þá átt að markaðsað-
stæður og almennar leikreglur
verði ráðandi um þróun gengisins.
í flestum öðrum löndum er það í
reynd framboð og eftirspurn sem
ákveða gengið. Stjórnvöld leitast
hins vegar við að framfylgja geng-
isstefnu sinni með því að skapa
efnahagslegar forsendur fyrir því
gengi sem þau telja æskilegt.
Gengisstefnan er auðvitað mis-
munandi eftir löndum, sum byggja
á algerlega frjálsu gengi, önnur
tengja gjaldmiðilinn öðrum gjald-
miðlum og svo framvegis.
Þróun verðlags og launa ráða
mestu um gengisþróunina þegar til
lengri tíma er litið. Áhrif stjórn-
valda á gengisþróunina byggjast
því fyrst og fremst á áhrifum efna-
hagsstefnunnar á þessa þætti.
Seðlabankar hafa þó að sjálfsögðu
möguleika til að hafa áhrif á geng-
isþróunina, sérstaklega þegar til
skemmri tíma er litið, með kaupum
og sölu gjaldeyris og vaxtastefn-
unni.
Það fer varla á milli mála að
skynsamlegt er að þróa skipun
gengismála hér á landi í þá átt að
markaðsöflin verði ráðandi um
gengi krónunnar og stefna þannig
að svipaðri skipan gengismála og
flestar aðrar þjóðir hafa. Líklega er
þessi þróun í reynd bæði skyn-
samleg út frá efnahagslegum sjón-
armiðum og óumflýjanleg, þar
sem íslendingar stefna að nánari