Ægir - 01.12.1989, Side 36

652
ÆGIR
12/89
í þessu dæmi kemur berlega í
Ijós hversu mjög veðið rýrnar við
sölu á skipinu kvótalausu án þess
að eigandi skuldabréfsins geti
rönd við reist að því er virðist. Á
þessu atriði er hins vegar tekið í
frumvarpsdrögunum eins og áður
er tekið fram og er það vel.
Reikningshaldsleg vandamál
Kaup á kvóta til lengri tíma
hefur viðgengist í nokkrum mæli
undanfarin ár. Þrátt fyrir að lögin
um fiskveiðistjórnun falla úr gildi í
árslok 1990 og ný lög hafi ekki
verið samþykkt hafa menn keypt
kvóta eins og um framtíðarréttindi
sé að ræða. Aðilar treysta því að
kvótaúthlutun verði með sama
hætti og undanfarin ár og kvóti
sem keyptur hefur verið og færður
á viðkomandi skip verði ekki tek-
inn af þeim aftur. Jafnvel harðir
andstæðingar kvótakerfis við tak-
mörkun veiða virðast hallast að
því að kvótareglan verði áfram og
margir þeirra kaupa því aflakvóta
til lengri tíma eins og þeir framast
geta.
Fyrir okkur sem að reiknings-
skilum starfa er málið því erfitt
viðureignar, þar sem lögin um
fiskveiðistjórnun falla úrgildi í árs-
lok 1990. Við verðum þó að
álykta sem svo að hin nýju frum-
varpsdrög sem til umfjöllunar eru í
þjóðfélaginu og hafa fengið, eins
og að framan greinir, jákvæða
umfjöllun hagsmunaaðila verði
samþykkt á Alþingi þó einhverjar
minniháttar breytingar geti orðið á
drögunum. Flestir eru sammála
um að fiskveiðum okkar verður að
stjórna á einn eða annan hátt og
því verður að ætla að í framtíðinni
verði stjórnun á veiðunum. Efni
þessa máls segir okkur það að hér
sé í raun um framtíðarréttindi að
ræða þó að formið gefi til kynna
að rétturinn falli úr gildi eftir eitt
ár. í þeim dæmum sem við
munum taka hér á eftir um bókun
á kvótaréttindum gerum viö ráð
fyrir að rétturinn sé ótímabundinn.
Við upphaf aflatakmarkana og
fiskveiðistjórnunar var skipum
úthlutaður kvóti á grundvelli
stærðar skipa og veiðiárangri
næstliðinna þriggja ára.
Umræddum skipum sem fengið
hafa áunnin kvóta fylgja engin
viðbótaverðmæti frá því sem þau
höfðu áður, fyrir reglur og lög um
fiskveiðistjórnun. Annað mál er ef
kvóti er keyptur til skips eftir að
hinar nýju reglur tóku gildi. Þá
myndast ný verðmæti sem fara
skal með á annan hátt. Hér er
verið að kaupa rétt sem ekki var til
áður og er til lengri framtíðar.
Þessi keyptu eignarréttindi þarf því
að eignfæra í efnahagsreikningi.
Hér stöndum við frammi fyrir því
vandamáli að reikningshaldsleg
meðferð kvótakaupa hefur fengið
mjög takmarkaða umfjöllum,
bæði í þjóðfélaginu almennt, og á
meðal reikningshaldara. Teljum
við orðið tímabært að þeir sem
málið varðar í þjóðfélaginu taki
þetta mál til meðferðar. Þess má
geta að nefnd á vegum Félags lög-
giltra endurskoðenda hefur þetta
mál nú til umfjöllunar.
Við eignfærslu á kvótakaup-
unum má hugleiða hvort ekki sé
rétt að telja þessi réttindi til eignar
sem óendanleg réttindi sem ekki
eyðast og eru því ekki fyrnanleg
eign. Fiskveiðiréttindi eru réttindi
sem ekki eyðast þó af sé tekið
öfugt við t.d. námaréttindi. Þetta
er miðað við að skynsamlega sé
staðið að fiskveiðistjórnun og ekki
sé gengið á stofninn.
Ef á hinn bóginn er litið á að hér
sé um fyrnanlega eign að ræða,
koma til athugunar nokkur vanda-
mál og þá aðallega hver afskriftar-
tíminn á að vera og hvort afskrifað
sé niður í 10% niðurlagsverð eins
og algengast er eða niður í núll. Ef
við skoðum reikningshald annarra
þjóða svo sem reglur Efnahags-
bandalagsins þá virðast þær gera
ráð fyrir að keypt réttindi (conces-
sions) séu afskrifuð á fimm árum.
Þá má einnig gera ráð fyrir að upp-
færa kvótakaupin og afskrifa á
jafnlöngum tíma og afskriftatími
þess skips sem kvótinn er tengdur,
þar sem að samkvæmt reglunum
verður kvóti að vera tengdur skipi.
Einnig mætti hugsa sér að beitt
verði einhverskonar flýtifyrningu
vegna þess hve margt er óljóst um
þessi réttindi, m.a. um gildistíma
og að sjálfsögðu um magnið í
sjónum, sem best hefur komið
fram nú á síðustu dögum þegar
loðnan hefur horfið og skip sem
gátu gengið kaupum og sölum
fyrir mánuði síðan á háu verði eru
ekki lengur söluvara.
Þrátt fyrir þessar vangaveltur um
leiðir varðandi bókun þessara rétt-
inda, þá teljum við það sjálfsagt
og raunar nauðsynlegt að geta
þess í skýringum með ársreikn-
ingum fiskvinnslu og útgerðarfé-
laga hversu mikil kvótaréttindi
fylgja hverju skipi, alveg eins og
getið er um bókfært verð og trygg-
ingarverð þeirra.
Mebferb kvótamála í öbrum
löndum
\ fiskveiðistjómun annarra
þjóða er stjórnun veiða yfirleitt
öðruvísi farið en hér á landi.
Veiðiheimildir geta til að mynda
verið bundnar löndum eða
landshlutum eða einstökum
skipum án heimildar til framsals.
Reglur þær sem koma næst þeim
sem við notum eru líklega þær
sem í gildi eru á Nýja Sjálandi. Þar
í landi var fiskveiðistjórnun komið
á fyrir nokkrum árum þannig að
áunnum réttindum var úthlutað til
þeirra sem fiskveiðar höfðu
stundað. Heimilt er að framselja
réttinn til hvers sem er. Ekki er
nauðsynlegt að eiga skip til kvóta-
kaupa eins og hér er. Við þetta
hefur myndast markaður með
kaup og sölu á veiðiréttindum og
skráð markaðsverð. í reiknings-