Ægir - 01.02.1990, Qupperneq 8

60
ÆGIR
2/90
Páll Bergþórsson:
Loftslag
og sjávarstaða
Hækkun sjávarstöðu er eitt af
því sem kann að verða afleiðing
þess ef loftslag hlýnar vegna gróð-
urhúsaáhrifa. Auk þess getur land-
sig eða landris haft allmikil áhrif á
sjávarhæð.
Einn af þeim fyrstu sem skrifuðu
um áhrif loftslags á sjávarmál var
Sigurður Þórarinsson, árið 1940.
Þá voru ýmsir farnir að veita því
athygli, að loftslag var orðið hlýrra
en gerst hafði síðan hitamælingar
hófust. Jafnframt sáu íslenskir vís-
indamenn, að jöklar voru farnir að
minnka. Sigurður gerði sér Ijóst,
að af þessu gat leitt hækkun
sjávarborðs og í stórhug sínum
réðst hann í að áætla, hvað
bráðnun jöklanna á jörðinni gæti
orðið til að hækka sjávarmáíið.
Niðurstaðan var að þessi hækkun
næmi meira en hálfum millimetra
á ári, sem sagt meira en 5 senti-
metrum á öld, eins og loftslagi var
háttað.
Á þeim 50 árum sem síðan eru
líðin, hefur verið unnið úr miklum
mælingum á sjávarstöðu víðs
vegar í heiminum. Þetta hefur
verið mikið vandaverk. Víða er
landið að síga eða rísa af öðrum
ástæðum, og fyrir því þarf að leið-
rétta. Niðurstaðan hjá flestum er
sú, að á síðustu öld hafi hækkað í
sjónum um 10-14 sentímetra.
Orsakirnar eru taldar aðallega
tvær: Annars vegar að hafið hafi
bókstaflega bólgnað vegna hlýn-
unar, hins vegar bráðnun jökla
bætt í sjóinn. Nokkuð greinir
menn á um, hvor þessara þátta sé
veigameiri. En af þessu er samt
augljóst, að áætlun Sigurðar Þór-
arinssonar hefur verið býsna nærri
lagi, miðað við þau gögn sem
voru tiltæk fyrir hálfri öld. Þeim
sem kynntust innsæi hans og
glöggskyggni kemur þó engan
veginn á óvart, að honum skyldi
takast svo vel þetta vandasama
mat.
Þeir sem helst hafa rannsakað
hækkun sjávarmáls á síðasta ára-
tug hafa flestir talið, að sjórinn
hækki um 16—31 cm fyrir hverja
gráðu sem lofthiti eykst á jörðinni,
og þá er auðvitað átt við bæði
suður- og norðurhvel. Nú spá því
margir að tvöföldun gróðurhúsa-
áhrifa sem gæti orðið á næstu 30-
50 árum, mundi hækka lofthitann
11/2 - 5V2 gráðu. Eftir því að dæma
ætti að hækka í sjónum um svo
sem 25-165 sentimetra á sama
tíma. Þetta er býsna óviss niður-
staða. En þær litlu athuganir sem
ég hef gert á þessu máli, benda til,
að hægt sé að komast nær hinu
sama. Ég hygg að hækkun sjávar
fyrir hverja gráðu, sem loftslag
hlýnar, sé mun meiri en 16—31
sentímetrar, líklega rúmir40. Hins
vegar tel ég, að sjórinn sé miklu
tregari að taka við sér til hækkunar
en áður hefur verið álitið. Tökum
sem dæmi að loftslag hlýni um
eina gráðu og haldi þeim hita í
langan tíma. Þá tæki það að mínu
áliti 35 ár, að sjávarhækkun næði
helmingi endanlegrar hækkunar.
Hér er ekki hægt að fara
nákvæmlega út í hvernig þessi
niðurstaða er fengin. Þó skal tekið
7. mynd. Sjá texta