Ægir - 01.02.1990, Qupperneq 10

62
ÆGIR
2/90
Stefán S. Kristmannsson,
Hafrannsóknastofnuninni:
Pólsjór á Nordurmiðum
og sveiflur í seltu sjávar
Inngangur
Ástæður gróðurhúsaáhrifa á
veðurfar eru vel þekktar. Það
hefur orðið aukning á ýmsum loft-
tegundum undanfarna áratugi af
mannavöldum svo sem koldíoxíð
(C02) vegna bruna eldsneytis og
minnkun skóga, klórflúorkolsam-
böndum (CFC) sem eru notuð í
kælikerfum og í úðabrúsum, og
metani (CH4) vegna rotnunar.
Allar þessar gastegundir hafa áhrif
á þann veg að auka gróðurhúsa-
áhrif andrúmsloftsins. Á móti
kemur hringrás hafins sem tekur
við hluta gasaukningarinnar og
blandar þeim niður á mikið dýpi
þar sem þær verða í tugi ára.
Afleiðing þessarar aukningar er
hækkun meðalhita á jörðinni og
flestir vísindamenn eru sammála
um það. En erfiðara er að sjá fyrir
áhrifin á hverjum stað fyrir sig því
spágildi líkana eru takmörkuð.
Reiknilíkönin eru enn of einföld
og svæðisbundnar breytingar sem
gætu ofðið á veðurkerfum og
dreifingu úrkomu eru lítið þekktar.
Niðurstöður hitamælinga bæði í
sjó og lofti eru enn óvissar.
Hugsanleg hitaaukning er lítil og
aðrar náttúrulegar sveiflur eða
sveiflur af mannavöldum geta
verið miklar. Það er mikil ástæða
fyrir vísindamenn að fylgjast vel
með og það er skylda sjórnvalda
að styðja og styrkja rannsóknir.
Hugsanlegar afleiðingar
fyrir hafið
Lítið er vitað um hugsanlega
upphitun hafsins sem leiðir til
útþenslu þess og hækkunar sjávar-
borðs. Hér kemur líka til hækkun
sjávarborðs vegna bráðnunar
landjökla. Nefndar hafa verið
tölur í þessu sambandi t.d.
hækkun um fáeina mm á ári að
meðaltali. Aftur á móti er erfitt að
meta þetta á hverjum einstökum
stað þar sem aðrir þættir geta falið
afleiðíngar upphitunarinnar. Má
þar nefna jarðskorpuhreyfingar,
minnkandi jökulfarg og set-
myndun á sjávarbotni.
Ferskvatns- og seltubúskapur
sjávar getur breyst vegna upphit-
unar andrúmsloftsins. Útbreiðsla
seltulags pólsjávar gæti aukist
vegna upphitunarinnar, sérstak-
lega á hærri breiddargráðum eins
og í Norðurhöfum. Seltubreyt-
ingar ráða mestu um dreifingu eðl-
isþyngdar þar sem sjávarhiti er
lágur eins og í hafinu norðan
íslands. Eðlisþyngdardreifingin
stjórnar hafstraumum sem nefndir
eru jarðsvigsstraumar (geostrophic
currents). Þeir eru mikilvægir
umhverfis ísland. Austur-Græn-
landsstraumurinn er slíkur straum-
ur að miklum hluta en hann liggur
/. mynd. Meginhafstraumar við ísland sýndir með örvum. Að sunnan koma hlýir
hafstraumar en kaldir að norðan. Punktalínurnar sýna staðalsnið sjórannsókna.