Tímarit lögfræðinga - 01.12.1977, Blaðsíða 12

3.3. Ábyrgð foreldra og annarra, sem annast börn
1 1. tl. 1-2 gr. laganna er ákvæði, sem er efnislega á þá lund, að
foreldrar barna og unglinga undir 18 ára aldri séu skaðabótaskyld eftir
sakarreglunni vegna eftirlitsskorts og þess háttar.
Annar tl. sömu greinar (sbr. breytingarlög frá 13. febrúar 1976
(nr. 1)) felur aftur á móti í sér réglu um hlutlæga ábyrgð foreldra á
saknæmum skaðaverkum barna sinna undir 18 ára aldri, enda búi
barnið á heimili foreldris og það hafi forræði barnsins. Hlutlæga ábyrgð-
in er takmörkuð við 1000 norskar krónur vegna hvers einstaks tjóns-
atburðar. Um tjón, sem fer upp fyrir það mark, gildir almenna reglan
um ábyrgð foreldra. Segja má, að í þessari hlutlægu reglu felist, að
foreldrar beri húsbóndaábyrgð á skaðaverkum barna sinna, því að
meginskilyrði foreldraábyrgðar og húsbóndaábyrgðar eru þau sömu,
þ.e. að um saknæmt atferli sé að ræða af hálfu barns eða starfsmanns.
í 3. og 4. tl. 1-2 gr laganna er heimild til að lækka skaðabætur,
sem falla á foreldra og aðra út af skaðaverkum barna. Bæturnar má
lækka, ef bótagreiðsla yrði svo þungbær, að ósanngjarnt mætti telja
með hliðsjón af hátterni því, er leiddi til tjóns og öðrum atvikum.
Lækkunarheimildin á við, hvort sem foreldri ber ábyrgð á grundvelli
sakar eða skv. hlutlægu ábyrgðarreglunni. Heimildin nær einnig til
annarra aðila, sem bótaábyrgð kann að falla á í sambandi við umsjón
með börnum. 1 lögunum er þó engin regla, sem mælir fyrir um bóta-
grundvöll, er ábyrgð slíkra aðila getur byggst á. Verður því um hana
að fara eftir almennum ólögfestum réglum.
3.4. Ábyrgð geðveikra manna
Ákvæði 1-3 gr. laganna um bótaskyldu einstaklinga, sem vegna
afbrigðilegs ástands geta ekki gert sér grein fyrir gerðum sínum,
svara í aðalatriðum til reglu 1-1 gr. um ábyrgð bama. 1 1. tl. 1-3 gr.
segir, að sá, sem er geðveikur, geðveill, meðvitundarlaus eða svipað
á sig kominn andlega, skuli bæta það tjón, sem hann veldur, eftir því
sem sanngjarnt þyki, þegar litið er til hegðunar hans, efnahags og
annarra atvika. Þessi regla er samhljóða bótareglunni um börn, að
öðru leyti en því, að sök er ekki skilyrði bótaskyldu. Þá er og að sjálf-
sögðu ekki vísað til aldurs og þroska hér.
Auk þess segir í 1. tl. 1-3 gr., að tjónvaldur beri ábyrgð eftir al-
mennum skaðabótareglum, ef hann sjálfur á sök á skammvinnu ástandi
af því tagi, sem fyrr greinir.
1 2. tl. 1-3 gr. er heimild til að lækka bætur úr hendi þess, sem
hefur orðið bótaskyldur sakir skorts á eftirliti með geðbiluðum manni.
174