Tímarit lögfræðinga - 01.12.1977, Blaðsíða 26

launþega, er valda tjóni í starfi, gilda vægar skaðabótaréglur eftir
norsku og sænsku lögunum. Flestum mun þykja þetta eðlilegt og verð-
ur að telja æskilegt að setja slíkar reglur hér á landi. Annað mál er
það, að það orkar tvímælis, hve langt þær réglur eigi að ganga, en ekki
óeðlilegt, að þær yrðu í stórum dráttum sama efnis og þau erlendu
nýmæli, sem hér um ræðir. öllu meiri álitamál koma upp, er meta skal
kosti og galla heimildar til að lækka skaðabætur, sem atvinnurekanda
er skylt að greiða. Draga má í efa, að réttlætanlegt sé að setja slíka
reglu, nema lögfesta jafnframt lækkunarreglu, er taki til annarra
þeirra, sem orðið geta skaðabótaskyldir utan samninga. Lítið samræmi
er í því, að unnt sé að lækka bætur úr hendi atvinnurekanda eftir sann-
girnissjónarmiðum, ef þess er enginn kostur, þegar fulltíða og and-
lega heilbrigður maður veldur tjóni í einkalífi, t.d. við vinnu í garðin-
um sínum, í íþróttum eða sem vegfarandi. Þannig er réttarstaðan eftir
norsku lögunum, ef frá eru talin heimildarákvæði um lækkun skaða-
bóta fyrir líkamstjón og lækkun bóta vegna tjóns, sem fellur á mann
vegna skaðaverka barna eða vangæslu andlega vanheils einstaklings.
Almenna lækkunarheimildin í sænsku lögunum girðir hins vegar fyrir
slíkt ósamræmi. Ekki verður séð, að unnt sé að taka afstöðu með eða
móti sérstakri lækkunarheimild vegna ábyrgðar atvinnurekanda, án
þess að samtímis sé ákveðið, hvort hliðstæðar heimildir verði lögfest-
ar um aðra bótaábyrga aðila, annað hvort almenn lækkunarheimild
eða í formi sérstakra heimilda. Um kosti heimilda norsku og sænsku
laganna til að beita sanngirnismati við ákvörðun bótaskyldu atvinnu-
rekanda (sænska heimildin tekur aðeins til munatjóns) skal sérstak-
lega getið hins merka nýmælis, að bæði ber að taka tillit til vátrygg-
inga, sem eru fyrir hendi, og vátryggingakosta. 1 fyrsta lagi skal taka
tillit til vátrygginga, sem tjónþoli hefur keypt á hagsmunum sínum,
svo og vátryggingar, er tjónvaldur hefur keypt (þ.e. ábyrgðartrygg-
ingar). 1 öðru lági skal litið til þess, hvort tj ónþoli eða tj ónvaldur hafa
vanrækt að kaupa vátryggingar, er bætt hefðu tjónið, og sem eðlilegt
má telja, að aðilar í þeirra sporum kaupi. Með þessu er stigið mikil-
vægt skref í þá átt að láta vátryggingar taka við hlutverki skaða-
bótaréttarins.
Það nýmæli, sem er einna umdeilanlegast, er almenna lækkunar-
heimildin í sænsku lögunum. Aðalröksemdin er sú, að hún sé nauð-
synleg vegna hagsmuna tjónvalds. Menn geta valdið geysimiklu tjóni
vegna tiltölulega lítillar óaðgæslu, og ósanngjarnt er og oft alveg vita
þýðingarlaust að dæma fullar bætur, þegar hinn bótaskyldi má sín
lítils fjárhagslega. Það er þess vegna alger forsenda fyrir beitingu
188