Tímarit lögfræðinga - 01.12.1977, Blaðsíða 27

sænsku heimildarinnar, að full skaðabótaskylda sé svo þungbær tjón-
valdi, að ósanngjarnt megi telja. Lögfræðingar hafa fundið almennri
lækkunarheimild það til foráttu, að hún sé andstæð meginhlutverkum
skaðabótaréttarins. Hún komi í veg fyrir, að tjónþoli fái fullar bætur,
og jafnframt geti hún brotið niður varnaðaráhrif bótareglnanna.
Þyngstu rökin gegn heimildinni verður þó að telja þau, að hætt er
við, að lögfesting hennar leiði til réttaróvissu og handahófskenndra
úrlausna bótamála. Síðargreind rök verða auðsæ, þegar nánar er gætt
að, hver atriði það eru, sem dómari skal hafa að leiðarljósi við sann-
girnismatið. 1 sænska lagaákvæðinu eru tvo atriði nefnd, þörf tjón-
þola fyrir bætur og önnur atvik („övriga omstándigheter“). Þótt þess
sé ekki getið í lagatextanum, verður sakarstigið eitt af því, sem áhrif
hefur á sanngirnismatið. Sama er að segja um vátryggingar af hálfu
beggja aðila. Hafa verður þær í huga, þegar metin er greiðslugeta hins
bótaskylda og bótaþörf tjónþola. Hér koma með öðrum orðum til greina
flest eða öll þau atriði, sem tilgreind eru í öðrum ákvæðum norsku og
sænsku laganna um mildun skaðabótaábyrgðar. Rökin gegn almennri
lækkunarheimild geta því einnig átt við hinar sérstöku lækkunarheim-
ildir. Því má þó ekki gleyma, að síðargreindar heimildir eru bundnar
við afmörkuð svið og hafa því takmörkuð áhrif á skaðabótaréttinn í
heild. Almenna lækkunarheimildin, svo að aftur sé vikið að henni,
felur í sér svo rúma matsreglu að ókleift er að spá um, hver áhrif hún
hefur í sænskum skaðabótarétti. Að vísu er stefnt að því, að heimildin
verði einungis notuð í undantekningartilfellum. Einnig eru í álitsgerð-
um nefndarinnar, sem regluna samdi, og í lagafrumvarpi nánari ráða-
gerðir um, hvernig heimildinni verði beitt. Þrátt fyrir það verður
fróðlegt að fylgjast með því, hvernig sænskir dómstólar móta þessa
nýju vísireglu.
Lögfestingu ákvæða um fébótaábyrgð ríkis og sveitarfélaga, þ.e.
ábyrgð þessara aðila á aðgerðum starfsmanna í opinberri sýslu, má
telja til stórtíðinda. Tvímælis orkar, að Norðmenn skuli hafa valið þá
leið að gera engan mun á fébótaábyrgð hins opinbera og einkaaðila.
Hins vegar eru norsku reglurnar um þetta svo stuttar og alrnenns efnis
að draga verður í efa gagnsemi þeirra. Svíar gera mun á ábyrgð í
borgaralegri sýslu annars végar og ábyrgð í opinberri sýslu hins vegar.
Sænsku reglurnar um síðarnefnda ábyrgð eru ítarlegri en binar norsku,
en þó verða þær naumast taldar annað en beinagrind, sem bíður þess
að dómstólar klæði hana holdi. Þrátt fyrir allt verður að álíta, að Is-
lendingar væru betur settir en nú, ef til væri í settum lögum almenn
grundvallarregla um skaðabótaskyldu opinberra aðila vegna atferlis
189