Tímarit lögfræðinga - 01.12.1977, Blaðsíða 23

1. tl. 2-3 gr.; (2) Tjóns, sem starfsmaður hefur valdið þriðja manni og
þriðji maður gengur beint að starfsmanninum, 2. tl. 2-3 gr. og (3)
Tjóns, sem starfsmaður hefur valdið á hagsmunum atvinnurekandans
sjálfs (t.d. skemmdir á eignum hans eða meiðsli á líkama hans), 3. tl.
2-3 gr. Skilyrðin í norsku lögunum fyrir lækkun bóta eru ekki þau
sömu um kröfu atvinnurekanda á hendur starfsmanni og um kröfu
þriðja manns á hendur starfsmanni. 1 fyrra tilvikinu er reglan mildari
gagnvart tjónvaldi (þ.e. starfsmanni) en í hinu síðara. Reyndar er
réglan um kröfu atvinnurekanda á starfsmann orðuð þannig, að það
sé undantekning en ekki aðalregla, að atvinnurekandi eigi fulla og ó-
skerta kröfu (atvinnurekandi getur krafist greiðslu, að svo miklu leyti,
sem sanngjarnt verður talið o.s.frv.). Reglan í 2. tl. 2-3 gr. um beina
kröfu tjónþola (þriðja manns) á hendur starfsmanni er orðuð sem
heimildarákvæði, og hún er þrengri en reglan um framkröfu atvinnu-
rekanda í 1. tl. Skv. 2. tl. er það viðbótarskilyrði fyrir lækkun að telja
megi hana réttmæta með tilliti til hagsmuna tjónþola. Telja má, að
þessi munur á sænsku og norsku lögunum sé meiri í orði en á borði, en
að sjálfsögðu verður ekkert fullyrt um, að í reynd muni verða farið
eftir sömu sjónarmiðum í Noregi og Svíþjóð.
Ákvæði norsku og sænsku laganna um væga skaðabótaábyrgð
starfsmanna eru mun víðtækari en gerist hér á landi. 1 íslenskum rétti
er ekki almenn heimild til lækkunar skaðabótakröfu á hendur starfs-
manni, sem gerst hefur sekur um mistök eða yfirsjón í sambandi við
starf sitt. Þrjár sérstakar lækkunarheimildir um starfsmenn eru í ís-
lenskum lögum. þ.e. 49. gr. siglingalaga nr. 66/1963, 2. mgr. 51. gr.
sjómannalaga nr. 67/1963 og 136. gr. laga nr. 34/1964 um loftferðir.
Lagaheimildir þessar eiga eingöngu við um launþega í tilteknum at-
vinnustéttum, þ.e.a.s. sjómenn, flugmenn og menn, er inna af hendi
utan loftfars starf, sem mikilvægt er fyrir flugöryggi. Hæstiréttur
mun ekki hafa fengið tækifæri til að skera úr um, hvort einhverjum
þessara heimilda verði beitt með lögjöfnun um aðrar starfsgreinar.
Ólögráða íslenskir launþegar, sem baka sér skaðabótaskyldu vegna
starfs síns, geta vitanlega notið góðs af lækkunarheimild 2. mgr. 21.
gr. laga nr. 95/1947 um lögræði. Þá geta launþegar notið lagaheimilda
um lækkun skaðabóta, þegar tjón hefur orðið á vátryggðum hags-
munum, sjá 25. gr. laga nr. 20/1954 um vátryggingarsamninga og 2.
mgr. 73. gr. umferðarlaga nr. 40/1968.
Við samanburð á norsku, sænsku og íslensku reglunum sést, að
forsendur fyrir mildri bótaábyrgð starfsmanns eru í aðalatriðum þær
sömu, þ.e. hliðsjón er höfð af sakarstigi, fjárhæð tjóns, efnahag og
185