Tímarit lögfræðinga - 01.12.1977, Blaðsíða 28

starfsmanna í opinberri sýslu.
Sænsku nýmælin um eigin sök tjónþola eru mjög róttæk. Þau
munu ekki eiga sér hliðstæðu annars staðar í heiminum. Réglum þess-
um var ekki breytt að óathuguðu máli. 1 Svíþjóð hafa á síðustu árum
orðið allmiklar umræður um að líta beri mildari augum á eigin sök
tjónþola en verið hefur. Bent hefur verið á, að varnaðaráhrif reglnanna
um eigin sök séu meira en lítið vafasöm að því er varðar slys á mönn-
um. Þá hefur sérstöðu barna sem tjónþola verið gefinn gaumur, eink-
um í ljósi rannsókna í barnasálarfræði, er þykja gefa tilefni til að end-
urmeta fyrri skoðanir manna á hæfileika barna til að forðast slys, t.d.
í umferðinni. Eftir lagabreytinguna kemur sakarskipting almennt ekki
til greina vegna dauðaslysa, nema um ásetning hins látna hafi verið
að ræða, en að því er varðar önnur slys stórkostlegt gáleysi eða ásetn-
ingur tjónþola. Þetta er auðvitað ákaflega mannúðleg regla, þegar ein-
göngu er litið á hagsmuni tjónþola. Frá sjónarhóli hins bótaskylda
verður aftur á móti ekki sagt, að reglan sé sanngjörn. Til stuðnings
henni hefur verið bent á, að sá skaðabótaskvldi sé oftast ábyrðar-
trýggður og frá þjóðfélagslegu sjónarmiði sé æskilegra, að vátrygg-
ingar greiði sem flest tjón. Þótt fallist væri orðalaust á þau rök, verður
ekki gengið fram hjá því, að margir tjónvaldar hafa enga ábyrgðar-
tryggingu. Þegar svo stendui' á, gæti hin nýja regla leitt til ósann-
gjarnrar niðurstöðu. Til dæmis má nefna, að ótryggður einstaklingur
fer óvarlega með ljá og veldur alvarlegu slysi á nærstöddum jafnaldra
sínum. Tjónþoli telst hafa sýnt álíka mikið gáleysi og tjónvaldur, og
eftir íslenskum reglum myndi sök verða skipt til helminga. Gáleysið
telst ekki stórkostlegt, og myndi því tj ónþoli fá fullar bætur eftir sænsk-
um rétti. Niðurstaða þessi þætti víst yfirleitt ekki sanngjörn. En sænski
löggjafinn hefur sett undir þennan leka með réglunni í 3. mgr. 6:1
SkL um að ekki skuli eingöngu taka tillit til sakar aðila heldur einnig
til sanngirnissjónarmiða. Ef ekki er verulegur munur á aðstöðu og
högum mannsins með ljáinn og þess, sem fyrir honum varð, bæi'i því
að skipta ábyrgð til helminga í þessu dæmi. Þrátt fyrir sanngirnis-
matið eftir 3. mgr. verður meginreglan um persónutjón sú, að tjónþoli
fær fullar bætur, þótt hann sé meðsekur vegna gáleysis, sem ekki telst
stórfellt. Eftir er að vita, hvernig sænskir dómstólar beita þessum nýju
reglum. Ef sanngirnissjónarmiðum verður beitt í ríkum mæli, getur
orðið erfitt að sjá fyrir úrslit mála. Slík óvissa greiðir ekki fyrir því,
að skaðabótamál verði útkljáð með samningum utan réttar. Aðstaða
dómara hlýtur og að verða erfið, þegar dæma á mál eftir reglu, sem er
svo laus í böndunum. Ákafir gagnrýnendur munu e.t.v. segja, að regl-
190