Ægir - 01.03.1995, Blaðsíða 6

skuttogaraflotans. Vib getum litið til
Færeyja. Þab voru stjórnvöld sem rébu
kaupum á kolmunnaskipunum sem
ollu færeyska ríkinu svo miklum
búsifjum. Þar sést gott dæmi um of
mikla forsjárhyggju.
Þab er erfiðara ab bera þetta sarnan
vib nýsköpunina og ráðstöfun stríðs-
gróbans því þab hófst alveg nýtt skeið
eftir heimsstyrjöldina og mönnum
þótti þá vænlegast að stubla ab upp-
byggingu meb þessum hætti. Þab voru
síðan bein afskipti stjórnvalda meb
stofnun bæjarútgerba sem aftur urðu
mjög neikvæbur þáttur í nýsköpun-
inni og ollu einstaklingum í útgerð
miklum erfiðleikum í samkeppni vib
opinber fyrirtæki. Þá voru of mikil
pólitísk afskipti af útgerbinni."
Þannig að þrátt fyrir vel útbúin skip
og mikinn afia á árunum milli 1950 og
1960 má þá segja að pólitísk afskipti
hafi spillt fyrir nýsköpuninni?
„Alveg tvímælalaust. Þab átti mun
frekar að laða fram í einstaklingum
hvab þeir teldu heppilegt ab gera og
láta hvern og einn bera ábyrgð á því."
Voru gerð svipuð mistök við uppbygg-
ingu skuttogaranna?
„Já. Þar að auki blandast mér ekki
hugur um ab vib fórum ekki bara
offfari í fjárfestingunni heldur sóttum
við of stíft í stofnana og líbum fyrir
þab í dag."
Það má aldrei hætta að smíða
skip á íslandi
Árið 1982 hófstsvo enn ein byltingin
í togaraútgerðinni, sú bylting sem enn
stendur yfir. Þegar fyrsta frystiskipi ís-
lendinga, Örvari HU frá Skagaströnd,
var hleypt af stokkunum hófst öld
frystitogaranna sem nú eiga stœrri hlut
í heildarveiðinni en ísfisktogaramir og
aflaverðmœtið er tvöfalt.
„Margir töldu þetta óbs manns æði
og ganga gegn hlutverki togaranna
sem væri fyrst og fremst að sjá vinnsl-
unni í iandi fyrir hráefni. Þessi þróun
stendur enn og menn sjá þetta sem
hagkvæmasta þáttinn í útgerðinni eins
og stendur.
Við erum ab sækja í úthafskarfann
sem er vannýttur stofn upp á 2 millj-
ónir tonna og vib gætum þab ekki
nema meb slíkum skipum. Þetta yfir-
sést mönnum sem gagnrýna okkur fyr-
ir að vera enn ab stækka flotann. Þab
má aldrei hætta ab smíða skip á íslandi
meban þessi grein er sá burbarás I at-
vinnulífinu sem raun ber vitni. Vib
hefbum aldrei veitt 54 þúsund af út-
hafskarfa nema vib ættum þessi skip
og þab var miklu hagstæbara ab sækja
í Smuguna í Barentshafi á þeim en
öbrum."
„Hagkvæmnin á ab fá ab
njóta sín og það hefur sýnt
sig ab þessar útgerbir [frysti-
skipanna] hafa skilab meiri
arbi en vinnslan í landi."
Voru þessar úthafsveiðar fýsilegur
kostur þegar fyrstu vinnsluskipin komu?
„Nei, en þetta er ab mínu mati þró-
un sem verður í neyð á verðbólgutím-
um þegar menn voru komnir með í
hendurnar skip sem þeir sáu ekki fram
á að geta stabið undir. ísfiskskipum,
sem byggb voru á þessum tíma og ekki
var breytt í vinnsiuskip, hefur ekki
farnast vel samanborib vib þá sem
höfbu framsýni til að gera þessa hluti."
Hagkvæmnin verður að fá
að njóta sín
Efvið lítum á smíði frystiskipanna
sem enn eina byltinguna, hvemig er af-
skiptum hins opinbera háttað að þessu
sinni?
„Þau afskipti hafa verib minni en
ábur og hafa fyrst og fremst falist í því
að standa á bremsunni og þab hefur
verið gert meb óskynsamlegum hætti.
Eitt dæmib um slíkt er ab skylda út-
gerbarmenn til þess ab vera meb bún-
að í vinnsluskipum sem ekki stendur
undir fjárfestingum eins og er með
lögboðnar fiskimjölsverksmibjur um
borb. Þab er engum verbmætum hent
ef grundvöllur er til þess ab hirða þau.
Svo er veittur frestur á frest ofan því
allir vita ab þab er ekkert vit í þessu.
Nú er fresturinn orbinn skammur eða
abeins til 1. september á þessu ári. Á
þinginu kom nú rétt fyrir lokun fram
frumvarp um ab fresta þessu til alda-
móta og jafnframt var þar ákvæbi um
ab ekkert nýtt vinnsluskip mætti koma
til þess tíma. Þetta finnst mér vera
óæskilegt inngrip í þróun sem ekki
verður stöbvub.
Hagkvæmnin á að fá ab njóta sín og
þab hefur sýnt sig ab þessar útgerbir
hafa skilab meiri arbi en vinnslan í
landi. Hins vegar vil ég ekki sjá alla
fiskvinnslu í landinu flytjast út á sjó
og ég held ab menn þurfi ekki ab óttt-
ast ab það verði.
Ég fullyrbi að frystihús og ísfisktog-
ari, sem hefur verib algengasta rekstr-
areiningin síban 1970, er langsamlega
erfiðasta rekstrareiningin í dag og er
smám saman að hverfa."
Hvað veldur einkum óhagstœðum
samanburði?
„Frystihús á sjó er rekib allan sólar-
hringinn, skipib er húsib. Þab er stopp-
ab í mesta lagi fjóra daga i mánubi.
Þetta er ekki hægt að bera saman og
segir sitt um arðsemina. Því hef ég
aldrei skilið tregbu verkalýbshreyfing-
arinnar á því ab koma á vaktakerfi í
frystihúsunum. Það væri ein helsta for-
sendan fyrir því ab þau gætu keppt vib
frystitogarana."
Útgerðarmenn frjálsir
Má þá segja að með smíði frysti-
togaranna verði fýrsta stóra byltingin í
togaraútgerð þar sem útgerðarmenn
standa einir og óstuddir án afskipta
stjómvalda?
„Já, ég tel þab. Hér hafa menn verið
frjálsir ab því að taka eigin ákvarðanir
og stjórnvöld hafa dregið úr frekar en
ab ýta undir líkt og gerðist í stríðslok
og í upphafi skuttogaratímans."
En fái hagkvœmnin að ráða er þá
ekki sýnt að togaraflotinn breytist allur
í frystiskip með tímanum?
„Þab byggir auðvitað á veibiheim-
ildum. Það er einn kostur kvótakerfis-
ins ab nú geta menn reiknab sér fyrir-
fram hvaba tekjur skipib getur haft
mibab við veiöiheimildir. Hér áður fyrr
reiknubu menn alltaf meb því ab veiða
meira en áður. Nú kemur enginn
mönnum til hjálpar. Ef reksturinn
6 ÆGIR MARS1995