Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 21

umráðaréttar yfir því landi, sem henni ber lagaskylda til að taka til heftingar á
jarð- og sandfoki eða til endurgræðslu. Slíkt skal gert með samningi eða eignar-
námi. Eftir að viðkomandi landsvæði hefur á nýjan leik verið afhent, eftir atvik-
um upphaflegunr eiganda, ber honum skylda til að koma í veg fyrir, að upp-
blástur eða gróðureyðing hefjist á ný. Landgræðslan getur gripið til slíkra fram-
kvæmda á kostnað eigandans, sinni hann ekki þeirri skyldu. í annan stað er gert
ráð fyrir því að sá sem landspjöllum veldur með mannvirkjagerð eða á annan
hátt, sé bótaskyldur af þeim sökum, sbr. 17. gr. laganna. Samkvæmt III. kafla
þeirra er enn fremur gert ráð fyrir ákveðnu eftirlitshlutverki Landgræðslu ríkis-
ins með gróðri og gróðurfari og skynsamlegri nýtingu lands með tilliti til þess.
Landgræðslustjóri getur fylgt umræddum heimildum eftir með því að þvinga
einstaka fasteignaeigendur til aðgerða til varnar gróðureyðingu. Ef hlutað-
eigandi eigandi sinnir ekki slíkum fyrirmælum getur Landgræðslan látið fram-
kvæma þær á hans kostnað.48
Að endingu skal af vettvangi landgræðslulöggjafar minnt á svokölluð land-
græðslufélög, sem unnt er að binda menn skylduaðild að með þeim íþyngjandi
kvöðum, sem því fylgja og gerð er grein fyrir í IV. kafla landgræðslulaga.49
4.6 Um nýtingu skóga
Loks verður hér vikið að skógum og nýtingu þeirra af hálfu fasteignareig-
anda. Um langa hríð hefur nýting skóga í ábataskyni ekki verið mjög raunhæfur
kostur. Menn hafa þá gjarnan horft með „glýju í augum“ til þess tíma er sagnir
herma að landnámsmenn hafi komið að Islandi skógi vöxnu. A þessu er
mögulega að verða breyting nú á síðustu árum og nýting skóga kann þannig að
verða raunhæfur kostur á ný.
Á því leikur enginn vafi að nýting og ráðstöfun skóga fellur undir eignar-
heimildir fasteignareiganda, með svipuðum hætti og annar jarðargróður. Því er
eðlilegt að velta fyrir sér hverjum takmörkunum sú hin sama nýting sæti
helstum.
Þrátt fyrir fátæklega skóga á Islandi, a.m.k. síðustu aldirnar, virðast stjórnvöld
lengi vel hafa haft uppi tilburði til að vernda þann skóg í víðtækri merkingu,
sem hefur fyrir fundist hér á landi. Enn eru í gildi ákvæði 19., 20. og 21. kafla
Landsleigubálks Jónsbókar um skóga, en skógræktarlög eru nr. 3/1955, með
viðaukalögum nr. 22/1966, auk síðari breytinga.50
Ákvæði af vettvangi skógræktarlöggjafar hafa verið tekin sem dæmi um það,
að löggjafinn hafi mjög víðtækar heimildir til að setja nýtingu og meðferð
fasteignareiganda bótalausar takmarkanir, sem miða að varðveislu gróðurfars.
48 Sjá fyrirmæli í 18.-22. gr. landgræðslulaga.
49 Einstök ákvæði náttúruverndarlaga nr. 47/1971 korna og til athugunar í þessu sambandi og
þá einkum almenn ákvæði, sem banna eða setja skorður við spillingu lands, jarðvegs og
gróðurs, svo og heimild 23. gr. laganna sem heimilar friðlýsingu sérstæðra jurta.
50 Sjá nánar Gauk Jörundsson, Um eignamám, bls. 195 og áfram.
97