Tímarit lögfræðinga - 01.09.1997, Page 26

forsjá hans verði komið á með aðfarargerð. Einnig er fjallað um heimildir
sýslumanns til að beita dagsektum ef sá sem bam dvelst hjá neitar þrátt fyrir
úrskurð héraðsdómara að afhenda barnið eða veita upplýsingar sem sýslumaður
telur óhjákvæmilegar til framgangs gerðinni. Ef til aðfarar kemur að kröfu
gerðarbeiðanda skal sýslumaður boða fulltrúa barnavemdamefndar til að vera
viðstaddan svo og talsmann bams ef hann hefur verið skipaður. Sýslumaður
getur skipað bami talsmann ef það hefur ekki verið gert áður. Ef lögregla veitir
liðsinni við aðför skal hún að jafnaði vera óeinkennisklædd. Þá ber að reyna að
haga framkvæmd aðfarar þannig að hún verði sem minnst álag fyrir bamið.
3. FORELDRAR FARA MEÐ FORSJÁ BARNA
Þegar hjón skilja eða ógift fólk slítur sambúð er óhjákvæmilegt að a.m.k
annar aðilinn fari að heiman en oftast verður hinn aðilinn eftir á heimilinu. Ef
börn eru fyrir hendi verða aðstæður þeirra við samvistarslit foreldranna yfirleitt
þær að þau verða annað hvort eftir heima hjá foreldrinu sem þar er eða þau fara
að heiman með því foreldri sem fer. Lagaleg staða barnanna verður hins vegar
í stuttu máli þessi:
Samkvæmt 1. mgr. 30. gr. barnalaga fara foreldrar sem era í hjúskap eða búa
saman sameiginlega með forsjá barna sinna. Við skilnað eða sambúðarslit geta
foreldrar samið um að forsjá barns verði áfram hjá þeim báðum eftir skilnaðinn
eða sambúðarslitin eða að forsjáin verði í höndum annars hvors, sbr. 3. mgr. 32.
gr. barnalaga. Ef foreldrum tekst ekki að semja um hvernig forsjá bams verði
hagað við skilnað eða sambúðarslit verður leyst úr slíkum ágreiningi fyrir
dómstólum eða með úrlausn dómsmálaráðuneytisins ef foreldrar em sammála
um að ráðuneytið leysi úr ágreiningnum, sbr. 1. mgr. 34. gr. barnalaga.
Af almennum lagaákvæðum um forsjá bama leiðir að báðir foreldrar fara með
forsjá bams eftir samvistarslit foreldra þar til leyst hefur verið úr því hvemig
forsjánni verði hagað. Við þær aðstæður leysa foreldrar oftast úr því þannig að
þeir taka sameiginlegar ákvarðanir um hagi bamsins eftir því sem tilefni gefst
til miðað við þær aðstæður sem fyrir hendi eru. Þetta ber foreldrum að gera í
samræmi við fyrirmæli 29. gr. bamalaga en þar segir m.a. að foreldrum beri að
gegna forsjár- og uppeldisskyldum svo sem best henti hag barns og þörfum.
Samkvæmt þessu má gera ráð fyrir því að foreldrar leysi sameiginlega úr því
hvar börn þeirra muni búa strax þegar annað foreldrið flytur að heiman. Þetta
gildir einnig þótt ágreiningur kunni að vera milli foreldranna um það hvort
þeirra eigi að fara með forsjá bamanna við lagalega úrlausn skilnaðarins eða
sambúðarslitanna. Venjulega er tilhögunin sú að bamið býr hjá öðm foreldrinu
og fer þá það foreldrið í raun með forsjá bamsins þótt hin lagalega forsjá sé í
höndum beggja foreldra þar til leyst hefur verið úr forsjárdeilunni.
Þrátt fyrir þetta er þó gert ráð fyrir því samkvæmt 36. gr. barnalaga að
dómstóll eða dómsmálaráðuneyti geti leyst úr því hvort foreldrið fari með forsjá
bams til bráðabirgða. Samkvæmt þessu getur dómari eða ráðuneytið ákveðið að
annað foreldrið skuli fara með forsjá barnsins þar til leyst hefur verið úr
166