Tímarit lögfræðinga - 01.09.1997, Qupperneq 27

ágreiningi um forsjá með dómi eða úrlausn dómsmálaráðuneytis. Sama á við ef
aðrir en foreldrar deila um forsjá bams eins og gert er ráð fyrir í 31. gr.
bamalaga en slfk tilvik geta komið upp þegar foreldri sem fer með forsjá barns
andast. Getur þá komið til þess að öðrum en hinu eftirlifandi foreldri verði falin
forsjá barnsins, alfarið eða til bráðabirgða, en réttarfarsúrræðin eru þau sömu og
ef um foreldri væri að ræða.
Undir rekstri forsjármáls geta báðir foreldrar farið fram á forsjá barns til
bráðabirgða. Það foreldri sem barnið býr hjá gerir það í þeim tilgangi að koma
í veg fyrir að hitt foreldrið geti tekið bamið til sín en foreldrið sem bamið býr
ekki hjá í þeim tilgangi að fá bamið til sín.3 Úrlausn um forsjá barns til
bráðabirgða verður síðan á annan hvom veginn þannig að staðfest er það fyrir-
komulag sem fyrir hendi er eða fyrirkomulaginu um forsjá bamsins er breytt. í
báðum tilvikum verður úrlausnin að vera byggð á því að það fyrirkomulag sem
ákveðið er sé barninu fyrir bestu. Rétt er að minna á að ekki er heimilt að fela
foreldmm að fara sameiginlega með forsjá bams til bráðabirgða enda er
almenna reglan sú að eigi verður mælt fyrir um sameiginlega forsjá bams, nema
foreldrar séu sammála um þá skipan, sbr. 2. mgr. 34. gr. barnalaga.
Væntanlega kemur ekki til þess að dómstóll eða dómsmálaráðuneyti kveði á
um forsjá barns til bráðabirgða nema fram komi krafa um það frá foreldrum,
öðru eða báðum. Þetta er þó ekki alveg skýrt en í lagaákvæðinu er ekki tekið
fram að þessu úrræði skuli aðeins beitt ef krafa hefur komið fram um það.
Einnig má í þessu sambandi minna á að dómari er ekki bundinn af kröfum aðila,
sbr. 2. mgr. 62. gr. bamalaga. Meginreglan hlýtur þó að vera sú að þessu úrræði
verður ekki beitt nema fram komi krafa um að það verði gert. Verður fjallað
nánar um þetta álitaefni hér á eftir og önnur atriði er það snerta.
Af 36. gr. bamalaga virðist ljóst að ekki er unnt að kveða á um forsjá barns
til bráðabirgða nema undir rekstri forsjármáls. Mál þarf því að vera höfðað eða
til meðferðar í dómsmálaráðuneytinu til að hægt sé að fá úrlausn á því hvort
foreldrið skuli fara með forsjá bams til bráðabirgða.4 Þó er unnt samkvæmt 4.
mgr. 56. gr. laganna að fá úrlausn dómstóls hér á landi um forsjá barns til
3 í einstaka tilfellum getur raunveruleg ástæða fyrir þvf að ágreiningur er um forsjá til
bráðabirgða verið sú að vandamál hafa risið varðandi umgengni. Foreldri sem ekki fær
umgengni við bamið vegna andstöðu þess foreldris sem bamið býr hjá getur af þeirri ástæðu
farið fram á forsjá bamsins til bráðabirgða. Þetta kemur stundum fram í rökstuðningi fyrir
kröfu um bráðabirgðaforsjá.
í öðmm tilfellum hafa verið sett fram þau rök fyrir kröfu um forsjá bams til bráðabirgða að
brýnt sé að ganga frá forsjá bams með formlegum hætti þar sem hitt foreldrið hafi hvorki sinnt
framfærsluskyldu sinni við bamið né fengist til að ganga frá eða ræða skilmála vegna
hjónaskilnaðar málsaðila.
4 Rétt er þó að vekja athygli á því að einhver tími getur liðið frá því að mál er höfðað með
birtingu stefnu þar til það verður þingfest. Þess vegna er hugsanlegt að mál um bráða-
birgðaforsjá verði rekið fyrir dómi áður en forsjármálið kemur þangað til meðferðar, þ.e. áður
en forsjármálið er þingfest.
167