Tímarit lögfræðinga - 01.09.1997, Page 39

úrlausnaraðilanum eða þau eru lögð fram í máli sem rekið er vegna deilu um
forsjá til bráðabirgða.
I fiestum tilvikum er brýnt að leysa fljótt úr ágreiningi um bráðabirgðaforsjá
og verður þá ekki tími til að afla viðbótargagna eða annarra gagna en þeirra sem
unnt er að afla þegar í stað eða á tiltölulega stuttum tíma.20 Þess ber þó að gæta
að hugsanlega er útilokað að leysa úr því hvað barninu sé fyrir bestu varðandi
forsjá þess til bráðabirgða nema að undangengnu sérfræðilegu mati. Ákvarðanir
um gagnaöflun geta í þeim tilvikum verið vandasamar, einkum vegna þess að
mat á því hvers konar gagnaöflun á við í hverju tilfelli verður ekki endilega
byggt á almennum viðmiðunum. Hvert mál verður að meta út frá því hvemig
það liggur fyrir og með tilliti til þess hvað skiptir máli fyrir það barn sem um
ræðir. I sumum tilfellum er unnt að óska eftir sérfræðilegu mati á tilteknum
atriðum án þess að því fylgi heildarathugun á málinu. Sem dæmi má nefna að
til greina getur komið að fara fram á mat á því hvort varhugavert sé fyrir barn
að þurfa að skipta um umhverfi. Einnig má nefna sem dæmi í þessu sambandi
það tilvik þegar farið er fram á athugun á afstöðu barns samkvæmt 34. gr.
barnalaga, 4. mgr. i.f. Á sama hátt ætti að vera unnt, þegar það á við, að afla
upplýsinga hjá barnaverndarnefnd um einstök atriði án þess að umsagnar sé
óskað um málið í heild. T.d. má afla upplýsinga um hvort barnaverndarnefnd
hafi haft einhver afskipti af foreldrunum og ef svo er þá er óskað upplýsinga um
hver þau afskipti hafi verið. Aldrei ætti þó að afla sérfræðiálits eða annarra
slíkra gagna nema þörf sé á því. Einnig þarf að gæta að því að varhugavert getur
verið að málsaðilar afLi sjálfir vandmeðfarinna gagna21 enda ber dómara
samkvæmt 60. gr. barnalaga að fylgjast með gagnaöflun og hafa afskipti af
henni.22
Skylt er samkvæmt 4. mgr. 34. gr. barnalaga að veita bami sem náð hefur 12
ára aldri kost á að tjá sig um forsjármál nema telja megi að slíkt geti haft
skaðvænleg áhrif á bamið eða sé þýðingarlaust fyrir úrslit málsins.23 Einnig er
rétt að ræða við yngra barn eftir því sem á stendur miðað við aldur þess og
þroska, sbr. sama lagaákvæði. Dómstóll eða dómsmálaráðuneyti getur falið
sérfróðum manni eða mönnum að kynna sér viðhorf barns og gefa skýrslu um
það. Þótt ekki komi þarna fram að þetta eigi einnig við þegar ákveðin er forsjá
bams til bráðabirgða verður að túlka þetta lagaákvæði í samræmi við 12. gr.
Samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 18/1992. Þar
20 í máli nr. B-8/1995 sem rekið var fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur var bókuð í þingbók
yfirlýsing stefnanda að í lögum nr. 20/1992 sé aðallega gert ráð fyrir því að gagnöflun fari
fram í aðalmálinu en ekki sé gert ráð fyrir viðamikilli gagnaöflun vegna ákvörðunar um forsjá
til bráðabirgða. I ljósi þessa var fallið frá kröfu um bráðabirgðaforsjá.
21 Um gagnaöflun málsaðila og vandamál í því sambandi er fjallað í Gagnaöflun í
forsjármálum eftir Sigríði Ingvarsdóttur á bls. 61-64.
22 Um ákvarðanir dómara um gagnaöflun er fjallað í sama riti á bls. 64-67.
23 Um athugun á afstöðu barns sjá sama rit bls. 67-72.
179