Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Síða 26

Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Síða 26
kvæmt þeirri meginreglu í íslenzkum rétti, sem fram kemur í 18. gr. almennra hegn- ingarlaga nr. 19/1940, sbr. og 108. gr. laga um meðferð opinberra mála nr. 82/1961 og 2. tölulið 6. gr. Evrópuráðssamnings um vemdun mannréttinda og mannfrelsis, sem fullgiltur hefur verið af íslands hálfu samkvæmt auglýsingu nr. 11/1954. Að vísu hvílir rík stjórnar- og eftirlitsskylda á skipstjóra vegna stöðu hans, en í þessu máli er tilefni til að rannsaka sérstaklega, hvort hún leiði til refsiábyrgðar. Ráða má það af könnun á framangreindum forsendum dóms Hæstaréttar frá árinu 1970 og ákvæðum þágildandi laga nr. 62/1967, um bann gegn veiðum með botnvörpu og flotvörpu, að meirihluti réttarins gerði harla litlar kröfur til skýrleika refsiheimildarinnar, sem lögð var til grundvallar viðurkenningu rétt- arins á hlutlægri refsiábyrgð skipstjórans í málinu. Hvergi í lögunum frá 1967 var með ótvíræðum hætti gert ráð fyrir fráviki frá meginreglunni um hefð- bundna refsiábyrgð einstaklinga á þann hátt að einstaklingur gæti borið hlut- læga refsiábyrgð. Samanburðarskýring Hæstaréttar virðist þó eiga sér stoð í orðalagi og efni 4. og 5. gr. laganna, sem hins vegar gefa tilefni til margvíslegra túlkunarvandkvæða. Því verður fremur að fallast á upphafsákvæði forsendna minnihlutans, enda er það í samræmi við þá mikilvægu meginreglu refsiréttar, sem leiða má af 1. gr. almennra hegningarlaga að refsiheimild verði að vera skýr og ótvíræð.7 Niðurstaða meirihluta Hæstaréttar í málinu frá 1970 varð ríkj- andi dómvenja næstu áratugina um refsiábyrgð skipstjóra vegna fiskveiðibrota, sbr. H 1971 980, H 1971 1281 og H 1972 611. í H 1979 1095 kemur meðal annars fram að lög nr. 81/1976, um veiðar í fiskveiðilandhelgi Islands, sem tóku við af eldri lögum nr. 62/1967, hafi verið reist á sömu „lagastefnu“ og komið hafi fram í áðurnefndum dómum Hæstaréttar frá 1970 og 1971. Hinn 20. september 1995 var kveðinn upp dómur í Héraðsdómi Austurlands í málinu nr. S-225/1995. Akærða var sem skipstjóra á skuttogaranum Bjarti NK-121 gefið að sök að hafa framið fiskveiðibrot, með því að skip hans hafði verið á veiðum með fiskbotn- og flotvörpu á svæði í utanverðu Lónsdýpi á þeim tíma dags, er slíkar veiðar voru bannaðar. í málinu lá hins vegar ljóst fyrir að fyrsti stýrimaður togarans var við stjórnvölinn er atvikið átti sér stað, en skipstjórinn var þá sofandi í káetu sinni. Héraðsdómur vísaði í upphafi til þess að í íslenskum sérrefsilögum mætti „enn“ finna reglur um hlutlæga refsiábyrgð einstaklinga, og að það hefði komið fyrir að skipstjórar væru dæmdir til greiðslu fésekta vegna brota, þótt sök þeirra væri ekki sönnuð. Það hefði hins vegar átt sér stað fyrir gildistöku Mannréttindasáttmála Evrópu og taldi dómur- inn rétt að líta til 2. mgr. 6. gr. og 1. mgr. 7. gr. sáttmálans8 þegar niðurstaða yrði fengin í málinu. I forsendum dómsins segir síðan: 7 Til þess er einnig að líta að ísland hafði fullgilt Mannréttindasáttmála Evrópu með auglýsingu nr. 11/1954 og þvt' kom að líkindum til álita að dómurinn túlkaði íslensk lög í samræmi við efnis- ákvæði 1. mgr. 7. gr. sáttmálans. Sérstök tilvísun minnihlutans til 2. mgr. 6. gr. mannréttindasátt- málans virðist benda til þess sönnunarvafa, sem dómarinn taldi vera fyrir hendi varðandi saknæma aðild skipstjórans í málinu á grundvelli óbeins athafnaleysis. 20

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.