Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Síða 31

Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Síða 31
texta og þýðingar á umræddu ákvæði mannréttindasáttmálans, en í enska frum- textanum er að þessu leyti að finna orðasambandið „held guilty“20 og í dönsku þýðingunni „kendes skyldig".21 Túlkun Hæstaréttar á hugtakinu „sekur“ í dóminum frá 1995 felur aftur á móti í sér áður óþekkta og mun þrengri refsiréttarlega merkingu þess sem ígildi hug- taksins „saknæmi“ (ásetningur eða gáleysi). Niðurstaða réttarins leiðir til fremur varhugaverðrar takmörkunar á annars viðurkenndri tilhögun íslenskra refsi- ákvæða, enda virðist rétturinn telja að í hugtakinu felist sá skilningur stjómarskrár- gjafans að einvörðungu sé heimilt að refsa mönnum fyrir refsinæma verknaði, sem framdir em af ásetningi eða gáleysi. Hlutlæg refsiábyrgð einstaklinga sé þannig í andstöðu við fyrri málslið 1. mgr. 69. gr. stjómarskrárinnar. Refsiákvæði settra laga, sem kveða á um slíka tilhögun refsiábyrgðar, gangi því nú í berhögg við stjómarskrána. Með vísan til þeirra sjónarmiða, sem rakin hafa verið hér að fram- an um túlkun á umræddu ákvæði stjómarskrárinnar, er nú rétt að athuga sérstaklega hvaða sjónarmið kunna að hafa ráðið vali Hæstaréttar á þessum lögskýringarkosti. í fyrsta lagi er það miklum vafa undirorpið að túlkun Hæstaréttar eigi sér stoð í athugasemdum greinargerðar með fmmvarpi því er varð að stjórnarskip- unarlögum nr. 97/1995. Er þar ekki að finna nein merki þess að stjórnarskrár- gjafinn hafi með setningu ákvæðis 1. mgr. 69. gr. stjómarskrárinnar ætlað að takmarka möguleika almenna löggjafans á því að kveða á um refsiábyrgð ein- staklinga í hlutlægum refsiákvæðum. Með vísan til þess að ákvæði 1. mgr. 69. gr. stjómarskrárinnar sækir að meg- instefnu til innblástur sinn til ákvæðis 1. mgr. 7. gr. Mannréttindasáttmála Evr- ópu er í annan stað mikilvægt að kanna hvort lögskýring Hæstaréttar eigi sér stoð í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu.22 Fyrst er hér vakin 20 Ákvæði 1. mgr. 7. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu samkvæmt enska frumtextanum er svo- hljóðandi: „No one shall be held guilty of any criminal offence on account of any act or omission which did not constitute a criminal offence under national or intemational law at the time when it was committed. Nor shall a heavier penalty be imposed than the one that was applicable at the time the criminal offence was committed". 21 Ákvæði 1. mgr. 7. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu í danskri þýðingu er svohljóðandi: „Ingen skal kendes skyldig i et strafbart forhold pá grund af en handling eller undladelse, der ikke udgjorde en forbrydelse efter national eller intemational ret pá det tidspunkt, da den blev begáet. Der kan heller ikke pálægges en strengere straf end den, der var andvendelig pá det tidspunkt, da lov- overtrædelsen blev begáet". 22 Túlkun Mannréttindadómstólsins á ákvæði 1. mgr. 7. gr. sáttmálans hefur einkum lotið að eftirgreindum tilvikum, sem þó skarast að einhveiju leyti innbyrðis: í fyrsta lagi hefur ákvæðinu verið beitt við mat á óljósum refsiákvæðum í rétti einstakra ríkja, sem talið er að hafi í för með sér afturvirk áhrif. í öðru lagi hefur ákvæðið verið túlkað þannig, að það áskilji að refsiákvæði séu lög- bundin í þrengri merkingu (meginreglan um lögbundnar refsiheimildir). í þriðja lagi hefur ákvæðið verið skýrt þannig, að það áskilji að refsiheimildir séu skýrar og aðgengilegar. I fjórða lagi hefur ákvæðið verið talið styðja þrönga lögskýringu refsiákvæða. f fímmta lagi hefur ákvæðið verið túlkað með tilliti til efnisinntaks hugtaksins refsinga. Sjá hér Lars Adam Rehof & Tyge Trier: Menneskeret, bls. 180-182. Jurist- og 0konomforbundets Forlag, Kaupmannahöfn 1990 og David J. Harris, Michael O'Boyle & Chris Warbrick: Law of the European Convention on Human Rights, Butterworths, bls. 275, Edinborg 1995. 25

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.