Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Page 16

eingöngu afmörkuðum hópi útgerðarmanna, þótt þeir hafi verið burðarásar í
sjávarútvegi, hver á sínum stað. Raunar hefur ranglæti jafnan einkennt þá sögu,
því að útgerðarmenn hafa alla tíð fengið langstærstan hlut þess arðs sem auð-
lindin hefur skapað. En það ranglæti varðar öðru fremur tekjuskiptingu í þjóð-
félaginu sem samtök launþega hafa lengi barist fyrir að jafna. Nú er komin upp
allt önnur staða, þar sem lýðræðislegar leikreglur launabaráttu mega sín einskis.
Almenningur stendur frammi fyrir þeirri staðreynd að löggjafinn hefur afhent
tiltölulega fáum útvegsmönnum þau gríðarlegu verðmæti sem felast í sam-
eiginlegri auðlind þjóðarinnar. Þar með öðlaðist fámennur hópur forréttindi sem
eiga sér ekkert fordæmi í þjóðarsögunni.
Afhending framseljanlegra veiðiheimilda til skipseigenda uppfyllir ekki
fyrra skilyrði Lockes fyrir réttmætu eignarnámi. En hvað með síðara skilyrðið?
2. þeir skerði hvorki kjör annarra frá því seni er né útiloki þáfrá því sem þeir
hafa þá þegar.
Um þetta atriði segir Atli Harðarson:
Nú, undir lok tuttugustu aldar, má heita að fiskimiðin séu fullnumin. Þetta eignar-
nám, ef svo má kalla það, hefur alls ekki skert kjör þeirra sem sinna öðru en sjósókn
heldur þvert á móti bætt þau til mikilla muna. En það hefur á vissan hátt skert mögu-
leika þeirra því þeir sem vilja hefja veiðar úr þessu verða að kaupa sér heimild til
þess, rétt eins og þeir sem voru of seinir til að nema hér land urðu að kaupa sér það.30
Síðasta málsgreinin í þessum kafla gengur út frá því að um sanngjöm við-
skipti sé að ræða. En þau viðskipti geta aldrei orðið sanngjörn vegna þess að
seljendumir fengu endurgjaldslaust það sem kaupendur verða að gjalda fyrir
dýru verði. Svo dýra verði að nánast einu aðilamir sem hafa ráð á að kaupa
veiðiheimildir eru stór útgerðarfyrirtæki. Möguleikar venjulegs fólks til að
hefja útgerð eru ekki bara skertir heldur að engu gerðir.
Það er 1 íka þröngur skilningur á því að „skerða ekki kjör annarra“ að meta
það eingöngu á efnahagslegum forsendum, eins og Atli virðist gera. Hannes
Hólmsteinn Gissurarson vill túlka þetta skilyrði í anda Roberts Nozicks á þann
hátt að tækifærum annarra sé ekki fækkað. Síðan segir hann: „Svo virðist sem
kvótakerfið íslenska fullnægi fyrirvara Lockes. Þótt aðrir en handhafar kvót-
anna séu vissulega sviptir tækifærinu til að veiða fisk, er af nógu öðm að taka
fyrir þá. Þeir fá önnur tækifæri jafngóð eða betri“.31 Þetta er vafasamur mál-
flutningur fyrir boðbera einstaklingsfrelsisins. Ef hugur einstaklings stendur til
þess að hefja útgerð, og hann kemst að því að það sé ekki mögulegt, þá hafa
lífskostir hans óneitanlega verið skertir miðað við kynslóðina á undan honum.
30 Atli Harðarson: „Hverjir eiga fiskinn?", bls. 416-417.
31 Hannes Hólmsteinn Gissurarson: „Auðlindaskattur í sögulegu ljósi“, bls. 427-28.
82