Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 17

Að benda honum á að í raun hafi tækifærum hans fjölgað því hann njóti „miklu
betri lífskjara en áður hefur þekkst“32 er í ætt við sjónhverfingar alræðissinna
sem segja að frelsisskerðing sé í raun hið sanna frelsi.
Fremur en að reyna að telja fólki trú um að möguleikar þess hafi ekki verið
skertir með kvótakerfinu eigum við einfaldlega að gangast við þeirri einföldu
staðreynd að slrk skerðing er óhjákvæmilegur fylgifiskur veiðitakmarkana,
hvernig svo sem þau eru útfærð. En það þarf auðvitað ekki að vera óréttlátt.
Sanngimin ræðst fremur af því hvað útvegsmönnum var afhent og hvort það
skerti möguleika annarra til sjósóknar meira en ástæða var til. Höfuðatriðið í
sambandi við þetta skilyrði er því sú spuming hvort útvegsmenn fengu meira
en þeir áttu sanngjamt tilkall til eða ekki. Atli nefnir réttilega að hlutverk lög-
gjafa í réttarríki sé að binda fastmælum þann rétt þegnanna sem skapast hefur í
samfélaginu og setja lög til vamar honum. Spumingin er því sú hvort fiskveiði-
löggjöfin hafi fært útvegsmönnum eitthvað umfram hinn hefðbundna rétt. Um
þetta atriði segir Þorgeir Örlygsson:
Ekki er hægt að segja, að rétthöfum veiðiheimildanna hafi við hina nýju lagasetningu
verið fengin einhver þau afnotaréttindi í hendur, sem þeir ekki höfðu þegar við gildis-
töku laganna. Hitt er eigi að síður ljóst, að ákveðnir þættir í útfærslu hins nýja kerfis
hafa fært handhöfum þessara afnotaréttinda í hendur ýmsar heimildir, sem þeir ekki
nutu áður, og er þar um að ræða heimildir sem almennt era taldar fylgja eignaryfir-
ráðum eigenda. Réttarstaðan er því engan veginn sú sama og áður var. Er þar
helst að geta þess nýmælis laganna, að veiðiheimildimar voru gerðar framseljan-
legar, þ.e. þær geta gengið kaupum og sölum. Af því leiðir, að eftirleiðis eru kaup
veiðiheimilda einasta leið þeirra, sem ekki höfðu veiðireynslu á viðmiðunarárunum,
til að komast inn í kerfið.1
Með þessum löggemingi var löggjafinn því ekki að binda hefðbundinn rétt
fastmælum heldur að færa útvegsmönnum heimildir jafngildar eignarrétti, verð-
mæt forréttindi, sem þeir nutu ekki áður. Þar með voru möguleikar annarra
skertir meira en skyldi. Lögfesting veiðiheimildanna 1990 uppfyllir því ekki
heldur síðara skilyrði Lockes um réttmætt eignarnám. Samkvæmt því skilyrði
hefðu lögin verið réttlát hefðu þau tryggt áunnin atvinnuréttindi sjómanna og
útvegsmanna án þess að afhenda fámennum hópi útgerðarmanna fullan
ráðstöfunarrétt yfir veiðiheimildunum sem þeir ekki höfðu áður. Einkavæðing
auðlindarinnar verður því ekki varin með röksemdum siðfræði eignarréttarins.
Hún var ranglátt eignamám.
4. NIÐURSTÖÐUR
Röksemdir mínar hníga að því að fiskveiðikerfið sé ranglátt. Ranglætið
stafar af vinnubrögðunum 1983/1990, og liggur í úthlutunarreglunni sem þá var
32 Sama, bls. 427.
33 Þorgeir Örlygsson: „Hver á kvótann?“, bls. 46. Leturbreytmg mín.
83