Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 58

Ljóst er að samkvæmt orðanna hljóðan takmarkast 64.-66. málsgrein hins
ráðgefandi álits við það tilvik að landsréttur hafi ekki verið réttilega lagaður að
ákvæðum tilskipunar. Sú spuming vaknar því óhjákvæmilega hvort af þessu
megi draga þá ályktun að skilyrði bótaskyldu séu önnur í tilvikum þegar ekki er
urn að ræða þá aðstöðu, svo sem ef bótaskylda stofnast við það að landsréttur
er ekki lagaður réttilega að efnisákvæðum meginmáls EES-samningsins. Dóma-
framkvæmd Evrópudómstólsins gefur hins vegar tilefni til að ætla að skilyrði
skaðabótaábyrgðar samningsaðila séu ávallt hin sömu, án tillits til „eðli þeirrar
vanrækslu ríkisins á skuldbindingum sínum sem rekja má tjónið til“. Skilyrðin
verði þó að laga að aðstæðum hverju sinni.27
Verður nú fjallað um hvert hinna þriggja skilyrða skaðabótaskyldu um sig og
reynt að varpa frekara ljósi á það hvað í þeim felst eftir atvikum.
4.2 Réttur til handa einstaklingum
Fyrsta skilyrði þess að aðildarrrki sé skaðabótaskylt er að regla sú sem brotið
var gegn hafi verið til þess fallin að veita einstaklingum og þar með talið
lögaðilum réttindi. Má ætla að þetta geti ýmist átt við í viðskiptum einstaklinga
sín á milli eða í samskiptum þeirra við ríkisvaldið.28 Þess er áður getið að
EFTA-dómstóllinn hefur komist að þeirri niðurstöðu að EES-samningurinn sé
þjóðréttarsamningur sérstaks eðlis (sui generis) og að honum sé í ríkum mæli
ætlað að vera einstaklingum og aðilum í atvinnurekstri til hagsbóta. Má segja
að í þessu felist ráðagerð um það að samningurinn hafi ekki einungis áhrif að
þjóðarétti heldur einnig á stöðu einstaklinga. EES-réttur leggur einstaklingum
skyldur á herðar, sbr. til dæmis samkeppnisákvæði 53. og 54. gr. samningsins,
en samkvæmt þessu er honum jafnframt ætlað að veita þeim bein réttindi.
LMega má gera þær lágmarkskröfur til reglna sem ætlað er að veita einstakl-
ingum réttindi í þeim skilningi sem hér um ræðir, að annars vegar sé hægt að
greina hvers eðlis réttindin séu (efni réttindanna) og hins vegar hver eigi að
njóta þeirra (rétthafann).
Gera má ráð fyrir að reglan eigi við hvort sem brotið er gegn ákvæðum
meginmáls EES-samningsins eða afleiddra réttargerða svo sem reglugerða eða
tilskipana. Skýrt dæmi um tilskipun í þessu sambandi er tilskipun nr. 80/987 en
sá skilningur er staðfestur í ráðgefandi áliti EFTA-dómstólsins í máli Erlu
samband med övertradelser av gemenskapsregler". (1996-97) 3 Juridisk Tidskrift, bls. 682-700;
Malcolm Ross: „Beyond Francovich". (1993) 56 The Modem Law Review, bls. 55-73; Josephine
Steiner: „The Limits of State Liability for Breach of European Community Law“. (1998) 4
European Public Law; Erika Szyszczak: „Making Europe More Relevant To Its Citizens: Effective
Judicial Process". (1996) 21 E.L.Rev., bls. 351-364; Melchior Wathelet og Sean van Raepen-
busch: „La Responsabilité des états membres en cas de violation du droit communautaire. Vers un
alignement de la responsabilité de Tétat sur celle de la communauté ou Tinverse?11. (1997) Cahiers
de droit Europeen, bls. 13-65.
27 Sameinuð mál C-178/94, C-179/94, C-188/94, C-189/94 og C-190/94 Erich Dittenkofer o.fl.
gegn Þýskalandi [1996] ECR 1-4845.
28 Sjá um hið fyrmefnda mál C-91/92 Faccini Dori [1992] ECR 1-3325.
124