Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Page 41

í báðum ofangreindum hæstaréttardómum er megináhersla á það lögð hvar
hag bamsins er best borgið. Einnig kemur í báðum dómunum fram að við hags-
munamat beri ávallt að láta hagsmuni barns vega þyngra hagsmunum foreldra.
5.2 Norsk dómaframkvæmd
Skilyrði 25. gr. laga nr. 58/1992 til forsjársviptingar eru nánast samhljóða
ákvæðum norskra bamavemdarlaga um forsjársviptingu, enda em íslensku
lögin að nokkru leyti sniðin að þeim.
I Noregi fara svonefndar fylkisnefndir með úrskurðarvald í málum sem varða
forsjársviptingar, en þær ákvarðanir er unnt að bera undir dómstóla eins og
hérlendis. I bók sinni Familevem og bamevem lýsir Pál B. Börresen7 mikilvægi
faglegrar þekkingar á barnavemd við ákvarðanatöku í málum sem þessum.
Hann kveður einnig mikilvægt að hafa í huga hver tilgangur með aðgerðum sé
og hverjar afleiðingar þær kunni að hafa fyrir bömin. Lögin eigi að túlka og
nota á þann hátt að tilgangi þeirra sé náð.8
Hann reifar jafnframt tólf dóma sem fjölluðu um rétt foreldra til að fá aftur
forsjá bama sinna. í átta tilvikum af þeim tólf var hafnað kröfu foreldra til að
fá aftur forsjá bamanna.
Fróðlegt er að skoða nokkra þessara dóma til samanburðar og þau sjónarmið
sem þar eru lögð til grundvallar.
í dómi Hæstaréttar Noregs í Rt. 1978, bls. 976 hagaði svo til að foreldrar
höfðu verið sviptir forsjá bams síns. Móðirin hafði verið dæmd til 6 ára fang-
elsisvistar fyrir að misþyrma annarri dóttur sinni svo að leiddi til dauða hennar.
Faðirinn var sjómaður og hafði lítil tök á að sinna bami sínu. Baminu var komið
fyrir í fóstur hjá móðursystur sinni. Eftir afplánun óskaði móðirin eftir að fá
forsjá bamsins aftur. I dóminum segir m.a. að fái móðirin forsjá eftir svo langan
tíma og með hliðsjón af því sem gerst hafi í lífi hennar sem allir þekki til í
heimabæ hennar, muni það valda miklu óöryggi hjá barninu. í dóminum var
vísað til álits sérfróðra meðdómenda, en þar kom fram að skapgerð móður væri
með þeim hætti að hún ætti í erfiðleikum þegar átök og deilur upphæfust, þótt
ljóst þætti að í fangelsinu hefði orðið breyting til batnaðar á persónuleika og
skaphöfn hennar. Jafnframt segir í dóminum að bamavemdamefndum verði að
vera heimilt lögum samkvæmt að staðfesta forsjársviptingu, jafnvel þótt þær
aðstæður sem upphaflega hafi verið ástæða forsjársviptingar hafi breyst. Bama-
vemdamefndum verði að vera heimilt að taka tillit til aðstæðna sem skapist eftir
að bamið hefur verið tekið frá foreldrum sínu, t.d. þannig að tekið sé tillit til
þess hvaða áhrif það muni hafa á barnið verði það flutt aftur til kynforeldra
sinna.
I dómi Hæstaréttar Noregs í Rt. 1986, bls. 946 segir að við mat á því hvort
7 Pál B. Börresen er norskur lögfræðingur og kennir við háskólann í Agder. Hann hefur m.a. haldið
fjölda fyrirlestra og námskeiða um bamavemd, auk þess sem hann hefur gegnt formennsku í
bamavemdamefndum og félagsmálanefndum.
8 Börresen Pál B.: Bamevem og familevem, 56
107