Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Síða 42

ógilda eigi ákvörðun um forsjársviptingu verði ætíð að hafa í huga að bömum
sé best að alast upp hjá kynforeldrum sínum, en þó verði að líta til þeirra skað-
semisáhrifa sem það geti haft á bamið þegar til langs tíma er litið, sem ógilding
ákvörðunar um forsjársviptingu geti haft. I máli þessu var um að ræða
stúlkubarn sem hafði búið hjá fósturforeldrum frá því á árinu 1978, að hún var
þriggja mánaða gömul, en móðirin var á þeim tíma sem forsjársvipting átti sér
stað háð fíkniefnum. Eftir um það bil þrjú ár voru aðstæður móðurinnar orðnar
mun betri og þá krafðist hún forsjár hennar að nýju. Hún fékk umgengni við
dóttur sína í desember 1982 og þær höfðu umgengnisrétt í tíu skipti á árinu
1983. Við áramót 1983-1984 fékk dóttirin að vita hver væri kynmóðir hennar.
Hlé varð á umgengni frá því um vorið 1984 þar til um páska 1985, en eftir það
höfðu þær umgengnisrétt annan hvorn mánuð. Þegar Hæstiréttur kvað upp dóm
sinn var stúlkan átta og hálfs árs. Hæstiréttur segir jafnframt í niðurstöðum
sínum að höfuðmáli skipti hverjar afleiðingar það hafi fyrir stúlkuna að flytjast
burtu frá fósturforeldrum sínum. Það liggi í hlutarins eðli að það muni hafa í för
með sér gífurlega breytingu á lífi hennar. Báðir hinir sérfróðu meðdómendur
höfðu lýst því að það væri ákveðin hætta á sálartjóni hjá stúlkunni, ef hún þyrfti
að flytjast burt frá fósturfjölskyldu sinni, jafnvel þótt hún þekkti vel til móður
sinnar og fjölskyldu, vegna þeirrar umgengni sem hún hefði notið við hana.
í dómi þessum sést glögglega hversu mikilvægt er að vanda vel til með-
dómenda og velja sérfræðinga sem hafa þekkingu á málefnum barna.
Ofangreindur dómur er í andstöðu við dóm Hæstaréttar Noregs í Rt. 1984,
bls. 289. Þar hagaði svo til að drengur fæddur árið 1975 var vistaður á bama-
heimili árið 1976 í kjölfar óreglu á heimili bamsins, en móðirin hafi beðið um
aðstoð við að koma barninu fyrir á því. Þar dvaldist barnið í hálft ár en eftir það
bað móðirin um að drengurinn yrði vistaður á fósturheimili. Þar dvaldist barnið
í átta ár. Móðirin krafðist forsjár drengsins á ný er heimilisaðstæður hennar
höfðu batnað. Málið fór til Hæstaréttar Noregs, sem komst að þeirri niðurstöðu
að móðirin fengi forsjá bamsins aftur, en þá var bamið átta og hálfs árs og hafði
bamið dvalist átta ár á fósturheimili. Um þennan dóm segir Pál B. Börresen í
bók sinni Bamevem og familevern, bls. 154:
Min mening er att Höyesterett her viste en manglende forstáelse for bam og deres
behov for trygghet og stabilitet. Det inntrykk man sitter igjen med etter á ha lest
dommen, er at Höyesterett har identifisert sig med moren og hennes situasjon. De
alvorligste konsekvenseme av dommen er etter min mening den usikkerhet som
skapes rundt fosterforhold generelt.
Þá segir hann jafnframt að í dóminum endurspeglist vandi bamavemdaryfir-
valda við ákvarðanir um hvort foreldrar fái aftur forsjá þeirra bama sem þau
hafa verið svipt. Staðan sé þessi: Frá því að forsjársviptingarúrskurður gekk
hafi móðirin breytt lífi sínu til hins betra, en fósturheimilið sé baminu gott og
traust heimili og bamið hafi bundist fósturforeldrum tilfinningaböndum. Það
108