Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Side 48

launa. Hins vegar kom til álita hvort íslenska ríkinu bæri að greiða stefnanda
skaðabætur vegna þess tjóns sem hann hafði orðið fyrir við það að verða af
greiðslu úr ábyrgðasjóði launa.
Þar sem héraðsdómara þótti leika vafa á því hvort 1. mgr. 5. gr. laga m.
53/1993 um ábyrgðasjóð launa vegna gjaldþrots, sbr. 3. mgr. 112. gr. laga nr.
21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., fengi samrýmst EES-samningnum, þ.e. áður-
nefndri tilskipun, og niðurstaða þess álitaefnis hefði verulega þýðingu fyrir
niðurstöðu málsins eins og það hafði verið lagt fyrir dóminn, þótti rétt að leita
ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins um túlkun á samningnum. Héraðsdómur
Reykjavíkur vísaði tveimur eftirfarandi spumingum til EFTA-dómstólsins:
1. Ber að skýra [tilskipun nr. 80/987], einkum 2. mgr. 1. gr. og 10. gr. hennar, á þann
veg að samkvæmt henni megi með landslögum útiloka launþega, vegna skyldleika
við eiganda sem á 40% í gjaldþrota hlutafélagi, frá því að fá greidd laun frá
ábyrgðasjóði launa á vegum ríkisins þegar launþeginn á ógoldna launakröfu á
hendur þrotabúinu. Um er að ræða skyldleika í fyrsta lið til hliðar, þ.e.a.s. systkini?
2. Ef svarið við spurningu nr. 1 er á þá leið, að launþegann megi ekki útiloka frá því
að fá laun sín greidd, varðar það ríkið skaðabótaábyrgð gagnvart launþeganum að
hafa ekki, samfara aðild sinni að Samningnum um Evrópska efnahagssvæðið,
breytt landslögum á þann veg að launþeginn ætti samkvæmt þeim lögbundinn rétt
til launagreiðslna?
2.3 Niðurstöður
2.3.1 Fyrri spurning
Samkvæmt 1. mgr. 1. gr. tilskipunar nr. 80/987 er það meginregla að allir
launþegar eiga rétt á greiðslu úr ábyrgðasjóði launa verði vinnuveitandi gjald-
þrota. Tilskipunin sjálf heimilar tvær undanþágur frá meginreglunni og koma
þær fram í 2. mgr. 1. gr. annars vegar og í 10. gr. hins vegar.
Með 2. mgr. 1. gr. er aðildarríkjunum veitt heimild til að undanþiggja í sér-
stökum viðauka kröfur tiltekinna hópa frá gildissviði tilskipunarinnar „vegna
ráðningarsamnings eða ráðningarsamkomulags af sérstökum toga eða vegna
annars konar trygginga sem veita launþegum sambærilega vemd og kveðið er
á um í tilskipun þessari“. Að því er ísland snerti höfðu eftirtaldir hópar verið
felldir undir undanþáguna í h-lið viðaukans:
1. Stjómarmenn gjaldþrota félags eftir að fjárhagsstaða félagsins varð mjög slæm.
2. Þeir sem hafa átt 5% eða meira af fjármagni gjaldþrota hlutafélags.
3. Framkvæmdastjóri gjaldþrota félags eða aðrir sem vegna starfa sinna fyrir félagið
höfðu þá yfirsýn yfir fjárhag þess að þeim mátti vera ljóst að gjaldþrot vofði yfir
þegar teknanna var aflað.
4. Maki einstaklings sem er í þeirri aðstöðu sem tilgreind er í 1.- 3. lið svo og ættingi
einstaklings og ættingi maka í beinan legg.
Við túlkun á tilskipuninni taldi EFTA-dómstóllinn það leiða af orðalagi
hennar að samningsaðilum væri einungis heimilt að undanþiggja kröfur tiltek-
114