Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 55

efnasamsetningu (Reinheitsgebot). Með dómi Evrópudómstólsins upp kveðnum
þann 12. mars 198716 hafði verið dæmt að bann í þýskum lögum við markaðsetningu
bjórs sem fluttur var inn frá öðrum aðildarríkjum EB og uppfyllti ekki kröfur laganna
um efnasamsetningu væri andstætt 30. gr. Rómarsáttmálans (nú 28. gr.). Brasserie du
Pécheur höfðaði í kjölfarið mál gegn þýska ríkinu og krafðist skaðabóta vegna tjóns
sem fyrirtækið hafði mátt þola vegna hins ólögmæta banns á árunum 1981 til 1987.
í máli Factortame lá fyrir eldri dómur þar sem Evrópudómstóllinn hafði komist að
þeirri niðurstöðu að reglur breskra laga um ríkisborgararéttindi, búsetu og lögheimili
eigenda og stjómenda fískiskipa væm andstæðar 52. gr. Rómarsáttmálans (nú 43.
gr.).17 Factortame og fleiri félög, sem vegna strangra skilyrða laganna höfðu ekki
fengið fiskiskip sín skrásett þar í landi og gátu þar af leiðandi ekki gert þau út, kröfð-
ust skaðabóta úr hendi ríkisins vegna þess tjóns sem þau töldu sig hafa mátt þola fyrir
vikið. Fyrir Evrópudómstólnum lá meðal annars að svara því hvort vanefndir af hálfu
löggjafarvaldsins gætu varðað skaðabótaskyldu en dómstólum sem fóra með málin í
Þýskalandi og Bretlandi vom settar þröngar skorður að landsrétti við því að fella
bótaábyrgð á ríkið vegna athafna löggjafarvaldsins.18 Samkvæmt breskum lögum
varð sá sem krafðist skaðabóta úr hendi ríkisins að sanna „misnotkun á opinberri
stöðu“ (misfeasance in public offíce) en í Þýskalandi gat sá einn átt kröfu til bóta sem
naut sérstakrar réttarvemdar samkvæmt lagareglu. Dómstóllinn komst að þeirri
niðurstöðu að reglan um skaðabótaskyldu aðildarríkis ætti við án tillits til þess hvaða
þáttur ríkisvaldsins hefði gerst sekur um brot gegn EB-rétti.
Sem dæmi um það að framkvæmdavaldshafi gerist sekur um vanefnd er
Hedley Lomas20 en í því máli var ákvörðun stjómvalds talin andstæð Rómar-
sáttmálanum.
Atvik vom með þeim hætti að Hedley Lomas sótti um leyfi breska landbúnaðarráðu-
neytisins til að flytja út kindur til slátmnar á Spáni. Var fyrirtækinu synjað um leyfíð
þar sem yfirvöld töldu meðferð spænskra sláturhúsa á lifandi dýmm andstæða
ákvæðum tilskipunar nr. 74/577 en hún kveður á um sérstaka meðferð dýra fyrir
slátmn. Hedley Lomas, sem taldi sig hafa mátt þola tjón vegna ólögmætrar synjunar
á útflutningsleyfinu, höfðaði í kjölfarið mál fyrir breskum dómstólum þar sem það
krafðist annars vegar staðfestingar á því að synjun ráðuneytisins við beiðni um að
veita nefnt útflutningsleyfi væri andstæð 34. gr. Rómarsáttmálans (nú 29. gr.) og hins
vegar skaðabóta. Málið kom til umfjöllunar Evrópudómstólsins á gmndvelli 177. gr.
Rómarsáttmálans (nú 234. gr.). Dómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu að breska
16 Mál 178/84 Framkvœmdastjórnin gegn Þýskalandi [1987] ECR 1227.
17 Mál C-221/89 Factortame II [1991] ECR 1-3905.
18 Sjá Brasserie og Factortame, 6.-7. mgr. og 71.-73. mgr. og umfjöllun Walter van Gerven:
„Bridging the Unbridgeable: Community and National Tort Laws after Francovich and Brasserie“.
(1996) 45 I.C.L.Q., bls. 532-536.
19 Sjá um þetta umfjöllun Josephine Steiner: „The Limits of State Liability for Breach of
European Community Law“. (1998) 4 European Public Law, bls. 94 o.áfr. Einnig má nefna al-
menna umfjöllun Zweigert og Kötz um skaðabótareglur í germönskum og ensk-amerískum rétti:
An Introduction to Comparative Law. Clarendon Press, Oxford 1987, bls. 638 o.áfr.
20 Mál C-5/94 The Queen gegn Ministry of Agriculture, Fisheríes and Food, ex parte Hedley
Lomas (Ireland) Ltd. [1996] ECR 1-2553.
121