Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 65

staklinga og lögaðila, á við það sjónarmið að ekki megi binda hendur stjóm-
valda um of. Stjómvöld verða að hafa ákveðið svigrúm til að athafna sig og
móta stefnu í þágu almannahagsmuna án þess að einstaklingar sem kunna að
hljóta skaða af geti sótt rétt á hendur ríkinu með skaðabótakröfu.
Einn dómur skal hér nefndur í dæmaskyni um réttlætingarástæðu sem hugs-
anlega kæmi til greina fyrir aðildarríki, sem sótt er til greiðslu skaðabóta, að
bera fyrir sig.
í máli Mulder52 var höfð uppi krafa á hendur EB vegna þess að ráðið hefði með setn-
ingu reglugerðar brotið gegn lögmætum væntingum einstakra mjólkurframleiðenda.
Samkvæmt ákvæðum reglugerðarinnar var mjólkurkvóta úthlutað til samræmis við
framleiðslu á ákveðnum viðmiðunarárum. Stefnendur málsins höfðu ekki framleitt
neina mjólk þau ár sem notuð voru til viðmiðunar og fengu því engan kvóta í sinn
hlut. Niðurstaða Evrópudómstólsins í tveimur málum var sú að þetta úthlutunarkerfi
bryti gegn lögmætum væntingum mjólkurframleiðenda og að reglugerðin stæðist því
eldd EB-rétt. í kjölfar dómanna breytti ráðið reglugerðinni sem gerði nú ráð fyrir
því að áðumefndir mjólkurbændur fengju 60% kvótaúthlutun miðað við það sem þeir
höfðu áður framleitt. Sagan endurtók sig. Aftur var reglugerðin dæmd ógild af dóm-
stólnum.54 í framhaldi af þessu freistuðu nokkrir mjólkurframleiðendur þess að
höfða mál gegn ráðinu og framkvæmdastjóminni og krefjast skaðabóta vegna þess
tjóns sem þeir höfðu mátt þola. Stefnendum vom dæmdar skaðabætur fyrir tjónið
sem þeir höfðu orðið fyrir vegna reglugerðarinnar sem ekki gerði ráð fyrir neinni út-
hlutun til þeirra. Niðurstaðan varð önnur um tjónið eftir breytingu reglugerðarinnar.
Vissulega var 60%-reglan talin brjóta gegn lögmætum væntingum stefnenda en þó
ekki nægilega alvarlega svo að til skaðabótaábyrgðar stofnaðist. í fyrsta lagi var lögð
á það áhersla að öfugt við reglugerðina eins og hún var áður tók breytingin, enda þótt
aðeins að takmörkuðu leyti, mið af hagsmunum þeirra mjólkurframleiðenda sem
annars hefðu ekki fengið neinn kvóta í sinn hlut. í annan stað var til þess litið að þeg-
ar átti að breyta reglugerðinni stóð ráðið frammi fyrir vali á milli leiða. Brýnt var að
breyta reglugerðinni vegna þess að dómar höfðu fallið sem lýstu hana ógilda. En
málið varðaði engu að síður efnahagsstefnu EB og til að viðhalda stöðugleika á
mjólkurframleiðslumarkaðnum auk þess að taka mið af hagsmunum mjólkurfram-
leiðenda, bæði þeirra sem fengu fulla úthlutun og þeirra sem höfðu áður ekki fengið
neitt, var 60%-reglan lögleidd. Þótt dómstóllinn hafi ekki fallist á lögmæti reglunnar
taldi hann að með þessu hefði ráðið haft æðri hagsmuni almennings að leiðarljósi án
þess að augljóslega og gróflega fara út fyrir valdmörk sín. Voru málshöfðendum því
ekki dæmdar bætur úr hendi EB.
í ofangreindu máli voru ráðið og framkvæmdastjómin sýknuð enda þótt
brotið hafi verið gegn rétti nánar tilgreindra einstaklinga vegna þess að við
lagasetningu var tillit tekið til æðri almannahagsmuna.55 Sú spuming gæti allt
52 Sameinuð mál C-104/89 og 37/90 Mulder gegn ráðinu og framkvœmdastjórninni [1992] ECR
1-3126.
53 Mál 120/86 Mulder [1988] ECR 2321 og mál 170/86 von Deetzen [1988] ECR 2355.
54 Mál C-189/89 Spagl [1990] ECR 1-4539 og mál C-217/89 Pastátter [1990] ECR 1-4585.
55 Það athugast að skil ólögmætis og saknæmis em hér óljós.
131