Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 77

arbyltingunni var það ríkjandi skoðun að lögin, hverju nafni sem þau nefndust,
væru ein af hindrunum í átt til stofnunar sósíalísks ríkis. Ýmsar stofnanir sem
fóru með löggjafarvaldið, til dæmis dómsmálaráðuneytið, voru lagðar niður og
hlutverk laga innan stjómsýslunnar varð óverulegt. Meðan á menningarbylt-
ingunni stóð 1966-1976 má segja að Kína hafi verið rrki án laga og réttar. Lög-
fræðingar voru að sama skapi ekki háttskrifaðir á þessum tíma. Okkur var tjáð
að fyrir menningarbyltinguna mætti segja að í öllu Kína hafi þeir verið 27. Þeir
voru þurrkaðir út í menningarbyltingunni. Stétt lögfræðinga í Kína er því ein-
ungis unt 20 ára gömul.
Þegar Deng Xiaoping tók við völdum í Flokknum árið 1978 var ákveðið að
reisa réttarkerfi landsins úr rústum samfara breytingum í stjóm og efnahags-
málum þjóðarinnar. Kína skyldi verða réttarríki. Þessari ákvörðun hefur síðan
verið ötullega fylgt eftir með löggjöf, með menntun lögfræðinga og með endur-
reisn dómskerfisins. Þessari nýju mynd fengu íslenskir lögfræðingar að kynnast
örlítið þá daga sem þeir dvöldu í Beijing.
Félagsmenn í Kínverska lögmannafélaginu eru 100.000, þar af eru konur
12.000. Lög um lögmenn voru sett 1996. Þar er bæði fjallað um skilyrði þess
að verða lögmaður og eins skilyrði þess að setja á stofn lögmannsstofu. Þótt
fleiri og fleiri dómarar hafi lögfræðimenntun er það ekki skilyrði fyrir því að
verða dómari. Saksóknarar í Kína eru um 220.000. Það er heldur ekki skilyrði
fyrir því að verða saksóknari að hafa lögfræðimenntun. I ljósi þessara talna má
sjá að fjöldi saksóknara er helmingi meiri en fjöldi lögmanna. Einnig kemur
fram að það er einn félagsmaður í Kínverska lögmannafélaginu fyrir hverja
10.000 Kínverja. Borið saman við ísland sést hversu ólíkir þessir menningar-
heimar eru.
Við fórum því næst á fund kínverska dómsmálaráðherrans og eftir hádegi
hittum við svo varaformann kínverska ríkissaksóknaraembættisins. Þar frædd-
umst við um svokallaða skilorðsbundna líflátsdóma. Það fyrirbrigði vakti
óskipta athygli okkar lögfræðinga frónskra, að hagi sakborningur sér vel í tvö
ár eftir líflátsdóm, er líflátsdómnum breytt í fangelsisdóm. Það vakti einnig at-
hygli okkar þegar minnst var á mannréttindi, að þá barst talið strax að aðbúnaði
fanga í kínverskum fangelsum. Svo virtist sem þeir legðu annan skilning í hug-
takið en við erum vön að gera. Undir lok dagsins var farið í heimsókn í einn af
mörgum lagaskólum í Kína. Þessar heimsóknir voru allar mjög formlegar,
menn sátu í sófum eða djúpum stólum í hálfhring, drukku te, brostu og áttu tjá-
skipti með aðstoð túlks. Þótt fundimir hafi sumir staðið allt að eina klukkustund
taka tjáskipti með þessum hætti langan tíma og lítið tóm gafst til að varpa fram
spumingum sem óneitanlega vöknuðu í tengslum við frásagnir af kerfinu. Gest-
risni og virðing mættu okkur þó alls staðar og fundum við að Kínverjar mátu
heimsókn okkar mikils.
Um kvöldið var kvöldverður í boði Kínverska lögmannafélagsins, og var
hann í Alþýðuhöllinni sent stendur við Torg hins himneska friðar.
Á fimmtudeginum, sem heima var sumardagurinn fyrsti, var þinghúsið
143