Ægir - 01.08.1996, Blaðsíða 26

lentu í slysinu á Röðli og heilsufar þeirra
rannsakað. Þá náðist til 10 af þeim 11 sem
enn lifðu af hópnum, en meöalaldur
þeirra var þá rúm 38 ár. Þá voru þeir allir í
vinnu, þar af átta enn til sjós. Allir kvört-
uðu þeir þá enn undan úthaldsleysi, höf-
uðverkjum, minna áfengisþoli, getuleysi
og þunglyndi, svo nokkur einkenni séu
nefnd. Af þessum 10 voru sex taldir sýna
skýr einkenni um taugaskemmdir sem
rekja mætti til mengunarinnar. í lokaorð-
um greinarinnar segir ab ljóst sé að allir
sem eftir lifa sýni væg en varanleg eftirköst
á sálarlífi og taugakerfi sem rekja megi
beint til methylklóríðmengunarinnar 13
árum áður. Fjórir þeirra sem upphaflega
veiktust og greindust meb vöövaskemmdir
af völdum eitursins em þá látnir og segir
Gunnar að dauöa þriggja þeirra megi rekja
beint til slyssins. Sá fjórði lést 34 ára af
hjartabilun eftir 10 ára vemleg örkuml.
Heilsufari enn áfátt
Eins og fram kemur í upphafi greinar-
innar lifa enn fjórir þeirra sem veiktust um
borð í Röðli GK í hinni örlagaríku sjóferð í
janúar 1963. Ekki verður hér gerð nein út-
tekt á heilsufari þeirra en því er í einhverj-
um tilvikum áfátt eins og kemur fram í
viðtali vib Jón Eðvarð Helgason hér á eftir.
Methylklóríð er ekki lengur notað sem
kælimiðill á íslandi en það er flutt inn til
notkunar í iðnabi, einkum til framleiðslu
á polyúrethan-einangmn og svampi. Þeg-
ar innflutningur og notkun á ósón-eyö-
andi freon-tegundum var stöðvaður fyrir
tveimur árum jókst notkun methylklóríðs
eitthvað á ný. Það er flutt inn í 200 lítra
tunnum og kostar rúmlega 50 þúsund
krónur tunnan. Að sögn Þorsteins Guðna-
sonar hjá Skeljungi, sem m.a. flytur inn
methylklóríð, er það skilgreint sem hættu-
legt efni en innflutningur þess ekki háður
eftirliti Hollustuverndar. Þoisteinn sagði
að markvisst hefði verið unnið að því
undanfarin ár að útrýma efninu úr ein-
angrunarframleiðslu þar sem þab væri
ekki umhverfisvænt. Sú þróun hefði leitt
til þess ab nú væm seldar örfáar tunnur á
ári.
Enn virðist þó vankunnátta í með-
ferð efnisins vera til stabar líkt og fyrir
33 árum því bæði starfsfólk í svamp-
framleibslu og sölumenn olíufélaga full-
yrtu í samtölum við blabamann Ægis að
efnið væri að þeirra áliti algerlega
hættulaust.
Heimildir
Morgunblabið 20.-24. janúar 1963.
Afrit af greinum sem birtust í Norsk
Medicin 1965 og í Archives for Environ-
mental Health 1976.
Afrit af lögskráningarbók Röðuls GK frá
janúar 1963.
Afrit úr gjörðabók sýslumannsembættis
í Hafnarfirði vib sjópróf vegna Röðuls GK
í janúar 1963.
Leiðarvísir um notkun og umgengni
kælikerfisins um borb í Röðli GK. □
Metylklóríð:
Hættulegt efni
Metylklóríð er litarlaus og lyktarlaus lofttegund við það hitastig og þrýsting sem
maðurinn lifir í. Það er því ekki auðvelt að varast mengun af völdum metylklóríðs.
Efnið hefur víðtækt og fjölbreytt notkunarsvið í iðnaði. í efnaiðnaði er það notað
sem milliefni í framleiðslu á öðmm efnum, gefur metyl-hóp. Það er notað sem drif-
loft í plastiðnaði til að gera frauðplast og svampdýnur, sem leysiefni og sem kæli-
vökvi á frystiklefa og kæliskápa. Eitranir geta orðið ef menn anda að sér efninu og
virðist sem innöndun efnisins sé eina leið þess inn í mannslíkamann.
Helsta vandamálið við vægari eitranir var áður fyrr talið stafa af því að menn
yrðu drukknir eða eins og undir áhrifum áfengis. Vægari eitranir leiða nefnilega til
þess að hreyfingar verða ósamhæfðar og dómgreind manna sljóvgast þannig að
menn verða óöruggir í gerðum sínum. Sá sem er undir áhrifum vægrar metylklór-
íðs-eitrunar getur því farið sjálfum sér að voða eða verið öðmm hættulegur vegna
mistaka í stjórnun ýmissa tækja. Þessi eituráhrif geta varað nokkurn tíma og því
getur sá sem fyrir þeim verður orðið hættulegur sjálfum sér og öðrum við að aka
bíl sínum eftirað hann hefurverið í mengun. Einkenni vægrar eitrunar geta komið
fram nokkru eftir að menn urðu fyrir mengun. Þau geta einnig staðið svo klukku-
tímum skiptir eftir að menn hafa farið úr mengun.
Banaslys hafa orðið af völdum mengunar þar sem menn hafa orðið fyrir stórum
skammti eða langvarandi mengun minna magns. Verði menn fyrir langvarandi eða
hálfbráðri mengun metylklóríðs koma áhrif fram í taugakerfinu. Einkennin sem
koma fram eru; óstöðugleiki, rykkjóttur gangur, slappleiki, skjálfti, svimi, syfja, rugl,
persónuleikatruflanir, minnistap, talörðugleikar og sjóntruflanir. Við bráðar alvar-
legar eitranir sjást truflanir á meltingarfærum svo sem ógleði, uppköst, kviðverkir
og niðurgangur. Dýratilraunir, þar sem framkölluð er bráð eitrun, benda til öndun-
arþyngsla og lungnabjúgs.
Vísbendingar eru um að verði menn fyrir langvarandi eða mikilli mengun séu
einkenni eitrunarinnar viðvarandi svo mánuðum skiptir. Athuganir hafa leitt í Ijós að
alvarlegustu bráðamengunartilfellin geti leitt til varanlegra tauga- og geðeinkenna.
Ónóg þekking er um langtíma áhrif metylklóríðs á menn. Tilraunir á músum benda
til að efnið geti truflað frjósemi og valdið vansköpunum hjá fóstrum og krabba-
meini. Bandaríska alríkisvinnuverndarstofnunin telurað metylklóríð skemmi hugs-
anlega fóstur og sé hugsanlegur krabbameinsvaldur. Ekki er víst að venjulegar
öndunargrímur með kolasíu veiti fullnægjandi vörn gegn mengun metylklóríðs.
Þessar upplýsingar um áhrif og afleiðingar methylklóríðs eru fengnar frá
Vilhjálmi Rafnssyni lækni hjá Vinnueftirliti ríkisins.
26 ÆGIR