Ægir - 01.08.1996, Qupperneq 27

Feginn ao vera lifandi
Jón Eðvarð Helgason sem var háseti á Röðli segir frá reynslu sinni
Ég er feginn að vera lifandi. Ég hef ekki fulla starfsorku en maður má aldrei
gefast upp og hætta að berjast," segir Jón Eðvarð Helgason greiðabílstjóri í
samtali við Ægi.
Jón Eðvarð var tvítugur að aldri í janúar
1963 þegar hann réðist sem háseti á Röb-
ul GK og þetta var í fyrsta sinn sem hann
steig um borð í togara en hann hafbi áður
siglt á fragtskipum í tvö ár.
„Þab var auðvelt að komast um borð
og þetta var talið gott siglingapláss en
skipiö fiskaði oft vel og sigldi með aflann
á Þýskaland," segir Jón þegar hann rifjar
upp þessa daga.
Lágu ælandi í ofskynjunum
„Ég fór á eina vakt en vaknabi á næstu
frívakt með ofbobslegan höfuðverk og
uppköst. Vib vorum allir orðnir veikir og
fórum upp á dekk til að æia milli þess
sem við skriðum í kojumar aftur. Við gát-
um svo ekkert unnið þegar kom að okkar
vakt. Fyrsti stýrimaður kom fram í og ætl-
aði ab reka okkar af stað en sá að við vor-
um óvinnufærir og fór aftur í og sagði
Jens skipstjóra að við væmm þunnir og
óvinnufærir og sennilega að éta einhverja
ólyfjan.
Við urðum stöbugt veikari en það datt
engum í hug lekinn frá kælivélinni þó
vélstjórinn sem fór niöur að kanna málið
kæmi veikur til baka.
Það var engin lykt af þessu gasi og við
sem lágum veikir þama fram í vomm svo
kolruglaðir að við gátum ekkert áttað
okkur á þessu. Þarna lágu menn bara
ælandi í ofskynjunum og botnlausu rugli.
Þegar einn úr hópnum dó var siglt til
Vestmannaeyja og tveimur skutlað í land
þar og þeir settir á spítala. Þeir voru orðn-
ir svo ruglaðir og veikir að þeir ætluðu að
labba fyrir borð."
Missti sjónina
Röðli var síöan haldið til Reykjavíkur
þar sem læknar og yfirvöld komu um
borð og þeir veikustu vom fluttir á Heilsu-
verndarstöbina til greiningar. Flestir
gengu hins vegar beint frá borði og heim
til sín. Jón Eðvarð fór og heimsótti stúlku
sem hann var kunnugur en hélt skömmu
síðar heim.
„Þetta bráði dálítið af manni þegar við
komum í land. Þegar ég kom heim spurði
mamma mig hvort ég væri strax farinn að
drekka. Þá var ég kominn í vímuástand,
rús, en ógleðin að mestu horfin. Síðan
fór ég niður í bæ og fannst ég vera í góðu
stuði en fljótlega fannst mér eins og ég
væri að verða blindur, líkt og af snjó-
blindu. Ég hringdi heim og þá segir móð-
ir mín að lögreglan sé að leita að mér.
Áhöfninni var smalaö saman og ég fór
meb hinum upp á Heilsuverndarstöð og
þar varð ég alveg blindur, sá ekki neitt,
sveið í augun og sá bara hvítt. Það tók
mig tvo sólarhringa að fá sjónina aftur og
síðan lá ég í tæpa þrjá mánuöi á Heilsu-
verndarstöðinni með flestum þeirra sem
höfðu veikst. Við vorum fótafærir en
töiuvert mikið veikir."
Næstu fjögur árin martröð
Jón Eðvarð segist hafa verið undir
vímuáhrifum og þjábst af martröbum,
svefnleysi og innilokunarkennd samfleytt
næstu fjögur árin eða til 1967.
„Við vorum settir á alls konar lyf, að-
allega róandi og geölyf einhvers konar. Ég
fór fljótlega aftur út á sjó, eins og við
gerbum flestir, en þessi næstu ár voru
hrein martröð. Ég var eins og hengdur
upp á þráð, var með stöðugar ofskynjanir,
ofboðslega trekktur og ofbeldishneigður
og hreinlega stórhættulegur, enda bein-
braut ég menn hvað eftir annað í áflog-
um á þessum árum. Ég var svo heppinn
að vera oft með góðum félögum mínum
til sjós sem vissu hvað hafði hent mig og
komu í veg fyrir aö ég færi mér að voða.
Tvisvar sinnum fékk ég stjórnlausan del-
eríum tremens og þurfti að sprauta mig
niður en það var samt án þess að ég
smakkaði vín."
Steinrotaði geðlækninn
Þegar Jón og félagar hans dvöldu á
Borgarspítalanum samdi þeim ekki sér-
lega vel vib yfirlækninn og gekk á ýmsu í
samskiptum þeirra. Þab ósamkomulag
leiddi síðan til þess að Jón vildi ekkert við
læknana tala og tók t.d. ekki þátt í eftir-
fylgnirannsókninni sem gerð var 1976.
Sem dæmi um samskipti Jóns við lækn-
ana má segja litla sögu. Geðlæknir á
sjúkrahúsinu var aö gera einhver próf á
Jóni og lét hann raða upp kubbum sem
togarajaxlinum líkaði ekki sérlega vel.
Þegar Jón var ab leggja síðustu hönd á
bygginguna ýtti læknirinn við boröinu
svo kubbahúsið hrundi. Jón snöggreidd-
ist og steinrotaði doktorinn í einu höggi
að sjómannasið.
„Hann sat á stól sem var á hjólum og
húrraði út í vegg við höggið og ég talaði
ekkert meira við hann. Hann hefur sjálf-
sagt ætlað kanna hvort ég væri mjög
skapstyggur eftir þetta. Hann komst að
því."
Ofskynjanir, svimaköst og
sjónskemmdir
1967 eftir fjögur erfið ár leitaði Jón Eð-
varð aftur á náðir læknavísindanna og
dvaldist á Borgarspítalanum í rúman
mánuð. Þegar hann útskrifaði sig þaðan
neitaði hann að taka öll lyf og hefur síðan
engin lyf tekið inn nema aspirín. Upp úr
því fór honum að batna og dró úr vímu-
áhrifum og ofskynjunum. Þegar Jón
smakkaði vín fór það yfirleitt mjög illa í
ÆGIR 27