Ægir - 01.07.2000, Blaðsíða 41

frá þeirri tíðni sem hefur raun-
verulega verið athuguð, sem er
1/4, ein og hugsanlega hundrað
tegundir á ári. Fullyrðing hans er
40.000 sinnum hærri en hans eig-
in gögn sýna, 10.000 sinnum
hærri en þær athuganir sem hafa
sýnt mesta tíðni og 400 sinnum
stærri en hæstu ágiskanir.
Talan 40.000 tegundir kom
samt fram og náði til milljóna
fólks um allan heim.
Útrýming tegunda og
eyðing regnskóga
Árið 1980 fékk Jimmy Carter,
forseti Bandaríkjanna, í hendur
afar áhrifaríka umhverfisskýrslu,
sem kölluð var Global 2000.
Meðal margra annarra viðfangs-
efna fjallaði skýrslan um útrým-
ingu tegundanna. I skýrslunni bjó
líffræðingurinn Thomas Lovejoy
til líkan um hina villandi tölu
Myers um tegundirnar 40.000.
Líkan Thomas Lovejoy er í raun
og veru afar einfalt. Margar teg-
undir lifa f hitabeltisskógunum.
Ef við látum hitabeltisskógana
óhreyfða gerist ekkert. Ef við fell-
um skógana munu allar tegundir
þar hverfa. Lovejoy gerir síðan ráð
fyrir að ef við fellum helming
skóganna muni helmingur teg-
undanna hverfa.
Þar höfum við það. Með því að
gera ráð fyrir helmings minnkun
skóganna á tuttugu árum muni
það valda helmings fækkun teg-
undanna á því svæði. Það mun
síðan leiða til 20% fækkunar
þeirra tegunda sem finnast í
heiminum.
Þetta festi í sessi þýðingu regn-
skóganna fyrir hinn vestræna
heim. Þegar litið er framhjá daðr-
inu við regnskógana sem „lungu
jarðar" (sem er ósönn saga), er
þetta fyrst og fremst ástæðan fyrir
óskum okkar um að bjarga regn-
skógunum.
Hvað er það sem fullyrt er að
muni deyja út? Margir halda að
um sé að ræða indverska fíla, grá-
hval og maghonytré með breiðu
blöðin. Nei, svo er ekki því yflr
96% tegundanna eru bjöllur,
maurar, flugur, smásæir ormar og
sveppir, ásamt bakteríum og
vírusum.
Það er óljóst hve mikið það
hefði þýtt fyrir hinn pólitíska
stuðning við björgun regnskóg-
anna ef líffræðingarnir hefðu lagt
áherslu á að það væru fyrst og
fremst skordýr, bakteríur og
vírusar sem væru að deyja út.
En aðalatriðið er að sjálfsögðu
hvort hið einfalda samhengi á
milli eyðingar skóga og útdauða
tegundanna stenst.
Fjöldinn og flatarmálið
Samhengið á milli fjölda tegunda
og flatarmáls var sett fram af líf-
fræðingnum E. O. Wilson á sjö-
unda áratugnum og svo að segja
allar tölur um útrýmingu tegunda
byggja á því líkani. Það virðist
byggt á miklu innsæi: Því meira
rými sem er til staðar, því fleiri
tegundir geta þrifist. Kenningin
var sett fram til þess að útskýra
fjölda tegunda á eyjum og virkaði
vel þar. Wilson setti fram þumal-
fingursreglu: Ef rýmið minnkar
um 90% fækkar tegundum um
helming.
Eðlilega þarf að spyrja hvort
hægt sé að heimfæra kenninguna
upp á regnskógana. Ef eyjar
minnka geta dýr ekkert flúið, en
ef regnskógar eru höggnir geta
mörg dýr og plöntur haldið áfram
að lifa á nærliggjandi svæðum.
Það er fróðlegt að líta á okkar
eigin tilraunir, sem gerðar hafa
verið í Evrópu og í Norður-Amer-
íku. I báðum þessum álfum hafa
skógar verið minnkaðir um nálega
98-99%. I Bandaríkjunum gerð-
ist það á aðeins 200 árum en engu
að síður varð afleiðingin aðeins sú
að ein tegund skógarfugla leið
undir lok. Fyrst ekki gerðist
UMHVERFISMÁL
meira þar, hví ætti að gera ráð fyr-
ir að fjöldi dýra yrði í útrýmingar-
hættu í regnskógunum, spyr líf-
fræðingurinn Simberloff.2
Það er aðeins vitað um eina um-
fangsmikla rannsókn úr hitabelt-
inu af þessu tagi. Sú rannsókn
kannaði aðstæður á Puerto Rico.
Þar voru 99% af upphaflegum
Það er auðvitað vandkvæðum bundið að
taka afstöðu sem gerir ráð fyrir að allt í einu
sé óþarft að koma með staðfest rök í umræðu
um útrýmingu tegunda dýra og plantna. Það
er augljóst dæmi um fóLk sem flýr ábyrgðina
eftir að hafa málað sig út í horn.
skógi felld og 7 af 60 fuglateg-
undum dóu út. Engu að síður eiga
nú 97 fuglategundir heimkynni í
eynni. Það er sem sagt ekki ástæða
til þess að ætla að þumalfingurs-
regla Wilsons standist. Og það
vekur enn frekar furðu að þótt
skógurinn hafi minnkað um 99%
fjölgaði fuglategundum.
Hvernig getur staðið á þessu?
Ástæðan er líklega sú að heildar-
flatarmál skóga varð aldrei minna
en 10-15% af eyjunni vegna
ræktunar nýrra skóga. Við höld-
um alltaf að þegar regnskógar eru
felldir verði það svæði nýtt til
Fjöldi skráðra tegunda og skjalfestur fjöldi útdauðra
tegunda frá 1600 til okkar tima.
Ætt Fjöldi ca. Útrýmt síðan árið 1600
Spendýr 4,000 83
Fuglar 9,000 113
Skriðdýr 6,300 21
Skordýr 4,200 2
Fiskar 19,100 23
Lindýr >1,000,000 98
PLöntur 250,000 384
Samtals ca. 1,500,000 724
HeimiLd: Reid (1992:56).