Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Side 65

61
efnum. Pólitisk veðrabrigði gætu snúist að því, að auka
hana eða minka. — Rjettur einslaklingsins til styrktar verður
tæplega nógu skýlaus, það er hættara við að mats-atriði sjeu
tekin lil greina og tilfinning manna fyrir þvi, að í rauninni
sje um rjelt að ræða, sem goldið hefir verið fyrir, verður
óskírari1 * * * *). — Best á styrktarfyrirkomulagið við, er um óvenju-
legan eða sjerlega þungbæran skaða er að ræða. Þegar ekki
verður við því húist, hvorki að almanna dómi nje frá sjón-
armiði einstaklingsins, að hann geti staðist skaðann af eigin
ramleik, her minna á agnúunum á fyrirkomulaginu. Svo er
um meðfædda veikleika og örorku frá unga aldri og jafnvel
yfirleitt um örorku fyrir aldur fram; slíkt hið sama kemur
og til greina um langvarandi og kostnaðarsöm veikindi, svo
að þvi leyti á fyrirkomulagið allvel við berklaveiki. Loks á
það vel við um ýmsar tegundir framfærslutryggingar, sjer-
staklega er um munaðarlaus börn er að ræða.
Styrktarfyrirkomulag með því sniði, að hið opinbera slyrki
frjáls samtök einstaklinganna í tryggingarskyni, hefir verið
reynt hjer á landi, en því fer mjög fjarri, að sjúkrasamlögin
hafi náð viðunanlegri útbreiðslu. Þegar svo hefir farið á því
sviði, er fyrirkomulagið þó helst á við, er ekkert útlit fyrir,
að það komi að haldi i öðrum efnum, sem það síður hæfir.
Tryggingarskipulagið hefir ýmsa augljósa kosti til að bera.
Iðgjöldin eru trj7ggur grundvöllur að efnalegu sjálfstæði
trygginganna, þannig, að þær geta verið fyllilega óháðar, þó
rikissjóði og sveitarsjóðum sje gert að skyldu, að leggja þeim
ákveðinn styrk. Á þálttöku hinna trygðu má enn fremur
byggja sjálfstæða og óháða starfrækslu, þó eðlilegt sje, að
ríki og hjeruð eigi þátt í henni, að tiltölu við framlög sín.
Rjettur einstaklingsins er alveg skýlaus, hann hefir sjálfur
borgað fyrir hann, og á rjett á lágmarksstyrk án þess að
eiga undir mati annara manna. Rjettur þessi nemur af eðli-
legum ástæðum ekki mjög miklu í krónum, en öryggis-
tilfinningin, sem honum fylgir, er ómetanleg. Fyrirkomulagið
þarf þó ekki að verða stíl't eða ónærgætnislegt, þvi tryggingin
getur, af alniennum ástæðum, farið fram yfir lágmarkið.
1) Sbr. t. d. B. Schmittmann í rilinu Socialvcrsicherung i H. W. B.
der Staatswissenschaften, VII. Bd. 1926, hls. 629: . . . »die Staatstiirsorge
ist tatsiichlich im Grunde nichts andercs als hemiintelte Armenpflege,
wie sie im allgemeinen nicht ohne das Bediirfnisprinzip durchge-
fuhrt werden kann«.