Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Side 70

66
Áhættan, hættan á því að verða atvinnulaus, er ekki al-
menri hjer á landi. Það eru til heil hjeruð, þar sem hennar
alls ekki gætir. í sveitahjeruðum getur að vísu margvíslega
út af borið, sökum erfiðs tiðarfars eða jafnvel hallæris, það
getur vantað bæði mat, hey og eldivið, en vinnu, í þeirri
merkingu er atvinnutrygging gæti látið til sín taka, vantar
aldrei og kemur fyrirsjáanlega ekki til að vanta fyrstu manns-
aldrana. Þegar af þessari ástæðu væri því ekki rjettmætt að
taka atvinnutryggingar með í almannatryggingu, nema þá
með sjerstakri kostnaðarniðurjöfnun.
Atvinnuleysi er ekki nærri eins reglubundið og flestar hin-
ar áhættugreinarnar. Hagfræðilega myndin af því er öll önn-
ur og óreglulegri en t. d. af slysförum eða veikindum, sveifl-
urnar á báða bóga miklu stærri. Það liggur því yfirleitt erf-
iðlega við tryggingu, þar sem iðgjöldin þurfa að vera tiltölu-
lega há og mikla sjóðsöfnun þarf til, til þess að tryggingin
geti staðist áfallið, þegar og ef það kemur. Slíkar sjóðsafnan-
ir eru óhagkvæmar hvar sem er, þær draga saman og leggja
hömlur (main morte) á fje, sem betur væri komið í atvinnu-
rekstri, og því fátækara sem landið er og því fjárþurftugri
sem atvinnuvegir þess eru, því skaðvænlegra er þetta.
Loks lig'gur atvinnulej'si ekki vel við gagnkvæmri trygg-
ingu, en það eru allar almannatryggingar i raun og veru.
Þegar mest reynir á, þarf atvinnutr^'gging að vera með líku
sniði og tryggingarráðstafanir gegn stórtjóni (katastrofe)1). en
það leiddi langt út fyrir verksvið almannatryggingar.
Að svo komnu máli virðist það ekki gerlegt, hjer á landi,
að taka alvinnutryggingar upp sem þált í almannatryggingu.
En þar með er engan veginn sagt, að stofnun almannatrygg-
ingar væri þýðingarlaus í þessu efni. Þvert á móti væri þá
til verkfæri, sem hið opinbera, rikisstjórn og bæjarstjórnir,
gætu notað þegar svo væri komið að grípa þyrfti til bóta-
ráðstafana út úr atvinnuleysi. Almannatryggingin gæli bara
ekki haft þetta með höndum sem eigið málefni, heldur jtöí
að gera samning við hana í hvert skifti, miðað við tiltekið
ástand, landssvæði eða atvinnugrein, og þannig að hinn
samningsaðilinn hjeldi henni skaðlausri af ráðstöfunum. Enn-
fremur væri auðvelt að fela almannatryggingunni ráðstafaDÍr
viðvikjandi atvinnugreinum, er sjerlega væru háðar árstíma,
1) Sjá t. d. Chr. Thorsen: Forsikringslæren i Hovedtræk, II. Speciel
Forsikringslære, Kbh. 1915, bis. 90.