Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1947, Side 11

9
til háskólans, þótt eigi séu þeir starfsmenn hans, þá má óhætt
segja, að háskólinn hafi orðið gróðrarstöð nýs menntalífs hjá
þjóð vorri, eins og hinn fyrsti rektor hans gerði sér vonir
um, og þetta nýja menntalíf hefur auðgað þjóðlíf vort, til
heilla fyrir menningu vora og þjóðerni.
Björn M. Ólsen ól líka þá von, að háskólanum mætti, er
stundir líða, auðnast að leggja sinn litla skerf til heimsmenn-
ingarinnar, gæti numið ný lönd í ríki vísindanna. Aðrir há-
skólamenn hafa borið sömu von í brjósti og haft orð á henni
bæði fyrr og síðar. Árið 1921, er háskólinn var 10 ára, vildi
svo til, að eg var rektor hans, og vék ég þá í rektorsræðu
minni að þessu efni og sagði m.a.: „Framtiðarmarkið á að vera
það, að háskóli vor, nyrzti háskóli heimsins, geti orðið mið-
stöð norrænna fræða, þ. e. bæði fræðanna um menningu, bók-
menntir og tungu norrænna þjóða og um eðli og náttúru nor-
rænna landa.“ Mér var þá Ijóst, að þetta var aðeins framtíðar-
hugsjón, og mér var það Ijóst, að það myndi eiga harla langt
í land, að hún næði að rætast, og nú, aldarfjórðungi síðar,
er þetta mark enn harla fjarri, en þó hefur þokazt nokkuð
í áttina til þess.
Hinar fomu bókmenntir vorar heyra til heimsbókmennt-
unum og hafa alþjóðlegt vísindalegt gildi. Það mun ekki vera
ofmælt, þótt sagt sé, að Háskóli Islands sé á góðum vegi að
verða miðstöð þeirra fræða, enda viðurkenna margir erlend-
ir fræðimenn, að svo sé. Er það árangurinn af starfa kennara
háskólans í íslenzkum bókmexmtum og lærisveina þeirra, rit-
um þeirra og rannsóknum. Þeir hafa lagt svo veigamikinn
skerf til þessara fræða, að enginn getur talizt fullfær í þeim,
nema hann kynni sér rit þeirra. Þeir hafa ritað þau á íslenzku
og gert það með ráðnum huga, til þess að knýja erlenda fræði-
menn í þessari grein til þess að læra íslenzka tungu. Er hér
mikil breyting á orðin frá því, sem áður var. Þá var háskól-
inn í Kaupmannahöfn miðstöð þessara fræða, og það, sem ísl.
fræðimenn lögðu til þeirra, var flest ritað á erlendu máli. Hin-
ar fornu bókmenntir vorar eru klassískar bókmenntir, og eng-
um er skyldara en oss að gera veg þeirra sem mestan, og að
2