Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1947, Blaðsíða 94

92
lifað sín blómaskeið, glæsta tíma, að vísu hvor á sinn hátt.
Báðar urðu þjóðirnar að þrauka tímabil niðurlægingar og
þrenginga, en báðum hefur þeim hlotnazt sú hamingja að lifa
sína viðreisn. BáðcU' hafa þær verið stjórnskipulega ósjálf-
stæðar, en tekizt að afla sér sjálfstæðis, og báðar háðu þær
þá baráttu á sama grundvelli.
Fredrik Paasche hefur sagt um baráttu Norðmanna fyrir
jafnræði við Svía, að innst inni hafi það verið jafnræði við
sjálfa sig, sem menn vildu: Þjóðin vildi jafnræði við land
konungasagnanna.
Þannig hefur oss einnig farið. 1 sjálfstæðisbaráttu vorri, í
öllu viðreisnarstarfi voru vildum vér innst inni jafnræði við
sjálfa oss: jafnræði við land ættasagnanna.
Forfeðrum vorum auðnaðist að skapa sígildar bókmenntir,
en meðal þeirra skipa ættasögurnar og konungasögurnar önd-
vegissess. Þessar bókmenntir eru nú sjö til átta alda gamlar,
og enn halda þær gildi sínu. Ekki aðeins listrænu eða vísinda-
legu gildi, eins og mörg önnur andleg afrek fyrri alda verða að
láta sér nægja. Þær hafa sitt lífræna gildi, hafa haft það öld-
um saman, halda því enn og munu halda því enn um langan
aldur. Þess vegna hafa þær einatt verið taldar eitt hinna þriggja
skæru ljósa í andlegu lífi mannkynsins. Þeim hefur verið skip-
að við hlið biblíunnar og hinna klassisku bókmennta Grikkja
og Rómverja. Af nægtabrunni þeirra hefur þjóð vor, ættlið
eftir ættlið, teygað andlega næringu. Þær hafa haldið við þjóð-
erni voru. Land ættasagnanna hefur verið vort fyrirheitna land,
fagurt og dýrðlegt land, sem vér höfum litið til, er að oss
þrengdi, og þangað höfum vér sótt styrk, kjark og von. Ætta-
sögurnar sýndu oss, hvernig Island var endur fyrir löngu. Vér
höfum hugsað sem svo, að það, sem það eitt sinn var, gæti
það aftur orðið. Það varð aflgjafi í viðreisnarstarfi voru, vilji
okkar og takmark, jafnræðið við sjálfa oss, við land ætta-
sagnanna.
Norska þjóðin vildi einnig jafnræði við sjálfa sig, land kon-
ungasagnanna. Örlög vor hafa því orðið svipuð. Vér höfum því
sótt styrk vom til sömu orkulindar. Þetta ætti að tengja okkur