Heilbrigðismál - 01.12.1991, Side 19

þessu ástandi er fólk meðvitað um
að það er að dreyma. Af þessu
ástandi er dregin sú málvenja að
segjast þurfa að klípa sig í hand-
legging til að vita hvort mann sé að
dreyma.
Sjúkdómar draumalífsins
Þótt ein merking orðsins draum-
ur í íslensku sé sæluvíma eru ekki
allir draumar eintóm sæla. Mar-
tröð er það kallað þegar draumur
kallar fram angist og spennu. Orð-
ið er dregið af nafnorðinu mara og
sögninni að troöa, en mara var
kvenleg ófreskja sem fyrr á öldum
var sögð leggjast yfir menn í svefni
og liggja svo þungt á þeim að þeir
gátu sig hvergi hreyft. Hugsanlegt
er að upphafleg merking orðsins
martröð sé því það fyrirbæri sem
nú er nefnt svefnlömun og svefn-
rofaskynjanir. Þessi fyrirbæri ger-
ast venjulega í svefnrofunum og
þá oftar þegar fólk er að sofna en
stundum einnig þegar það er að
vakna. Fólki finnst það algerlega
lamað og getur í mesta lagi hreyft
einn fingur með mikilli einbeit-
ingu, finnst það þó vera vakandi
og skynja umhverfi sitt. Stundum
fylgja þessu ofheyrnir, þannig að
fólki finnst það sjá hluti eða heyra
einhver ógnandi hljóð sem bland-
ast síðan draumnum. Þessi svefn-
rofafyrirbæri eru sérstaklega al-
geng hjá þeim sem haldnir eru
drómasýki (narkolepsi) en koma
þó fyrir mikinn fjölda fólks ein-
hvern tímann á ævinni.
Drómasýki er líklega bilun á
stjórnun draumsvefns þannig að
hann getur ruðst inn í vitundina á
öllum tímum án mikils fyrirvara.
Þetta gerir það að verkum að fólk
getur sofnað nánast hvar og hve-
nær sem er og byrjar þá venjulega
strax að dreyma. Annað sem fylgir
þessum sjúkdómi er skyndilömun
við geðshræringu og er það að lík-
indum tengt þeirri lömun sem
verður í draumsvefni hjá sofandi
manneskjum.
I þunglyndissjúkdómi verður sú
röskun á draumsvefni að fyrsta
draumaskeiðið kemur fyrr en hjá
heilbrigðum og draumsvefnsskeið
lengjast ekki er á líður nóttina.
Algengt er að börn vakni með
andfælum. Þetta eru tilfinningar,
oft angist, sem koma í djúpsvefni
en ekki í draumsvefni og eru því
ekki eiginlegir draumar. Tilfinn-
ingin er svo sterk að hún vekur
barnið upp en oft er það sem í
leiðslu og ekki hægt að tala við
það. Þegar fólk gengur í svefni
gerist það venjulega ekki á draum-
skeiðum svefnsins og svefnganga
er því óskyld draumum.
Merking drauma
Önnur merking orðsins „draum-
ur" í íslensku er framtíðaráform
eða framtíðarsýn, þ.e. að láta sig
dreyma um eitthvað. Um aldir hef-
ur fólk talið að draumar fælu í sér
einhverja forspá um framtíðina.
Nægir þar að minna á draum fara-
ós í Gamla testamentinu og
drauma Guðrúnar Ósvífursdóttur í
Laxdælu.
Ymsir hafa viljað sjá drauma
sem táknmál. Sigmund Freud og
Carl Jung héldu báðir að hægt væri
að finna ákveðin grunntákn í
draumum, sem bæru sömu merk-
ingu í táknmáli allra manna. Hug-
myndin um að draumar væru
Svefn og draumar
Svefn er nauðsynlegur
mönnum og dýrum til eðli-
legs vaxtar og þroska.
Svefn skiptist í draumlaus
tímabil og draumtímabil.
Draumlausi svefninn er
flokkaður í fjögur stig eftir
því hve djúpur hann er.
Hægt er að mæla dýpt
svefnsins með aðstoð svefn-
heilarits. Við slíkar rann-
sóknir hefur komið í Ijós að
flesta dreymir nokkrum
sinnum á hverri nóttu og oft
rumskar fólk eða vaknar í
kjölfar drauma. Síðustu
draumskeiðin, undir morg-
un, eru lengst. H.K.
HEILBRIGÐISMÁL 4/1991 19