Fréttablaðið - 28.01.2010, Blaðsíða 24

24 28. janúar 2010 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson
skrifar um efnahagsmál
Á sama tíma og stjórnarandstað-an (eða utanstjórnarflokkarnir)
halda sig til hlés í von um að rík-
isstjórninni sé alvara með að vilja
betri samninga við Breta og Hol-
lendinga halda sumir ráðherrar
áfram að berjast fyrir samþykki
núverandi samn-
ingsdraga. Því
er ekki að neita
að sú tilfinn-
ing læðist að
manni að fund-
irnir tíðindalitlu
í Stjórnarráðinu
séu bara sýndar-
mennska þegar
á sama tíma er
flutt af kappi
endurtekin dagskrá áróðurs fyrir
samþykki Icesave-samninga ríkis-
stjórnarinnar. Enn á ný skjóta upp
kollinum gamlar bábiljur sem fyrir
löngu er búið að leiðrétta. Í þeim
efnum er nú efst á baugi ein allra
ósvífnasta og vitlausasti fullyrðing-
in. Þ.e. sú að Icesave sé „ekki nema
10-15% af vandanum“. Á næstu
árum muni þurfa að endurgreiða
svo mikið af lánum að Icesave sé
bara lítill hluti af greiðslunum og
því ekki ástæða til að hafa svo mikl-
ar áhyggjur af samningunum.
Ekki bókhaldsbrella
Látum vera að velta fyrir okkur
gildi þeirrar röksemdafærslu að
vandi þjóðarinnar sé hvort eð er
svo mikill að ekki komi verulega
að sök að bæta á hann. Bent hefur
verið á að 10-15% fullyrðingin bygg-
ist á fráleitri bókhaldsbrellu. Hvað
sem sagt verður um bókhaldsað-
ferðir fjárfestingabanka á undan-
förnum árum hefðu þeir, hvorki á
Wall Street, City né Reykjavík, kom-
ist upp með aðra eins vitleysu. Að
kalla þetta bókhaldsbrellu er raun-
ar ofrausn því þarna er um hrein og
klár ósannindi að ræða.
Þótt slæmt sé að sumir stjórnar-
liðar og nokkrir talsmenn þeirra
beiti sér með slíkum hætti verður
maður þó líklega að vona að þeir
geri sér grein fyrir því að þeir fara
með fleipur. Hinn kosturinn er
nefnilega sá að ráðamenn skilji ekki
grundvallaratriði þess skuldavanda
sem þjóðin stendur frammi fyrir.
Aðferðin
Nokkrar ólíkar aðferðir hafa verið
notaðar. Yfirleitt eru þó meginat-
riðin þau sömu. Fyrst eru áætlað-
ar Icesave-greiðslur lágmarkaðar
með því að miða við bjartsýnustu
forsendur (margar óraunhæfar t.d.
varðandi gengisþróun og tímasetn-
ingu greiðslna) og núvirða upphæð-
ina niður í botn og sleppa jafnvel
vaxtakostnaði (lang-stærsta kostn-
aðarliðnum). Það er svo borið saman
við öll ógreidd lán auk allra hugs-
anlegra lánamöguleika (hvort sem
gert er ráð fyrir að taka lánin eða
ekki) á nafnverði og bætt ofan á þau
vöxtum.
Brennt eða ávaxtað fé
Litið er fram hjá því að Icesave er
lán (í erlendri mynt) sem aldrei er
afhent. Efnahagslega áhrifin eru
þau sömu og að taka yfir 5 milljarða
dollara að láni og kveikja í pening-
unum. Það þarf því að skera niður
og skattleggja til að skrapa saman
fyrir greiðslum af láninu. Reynd-
ar þarf líklega að skera niður um
tvöfalda upphæðina vegna þess að
afborganirnar fara út úr hagkerfinu
í erlendri mynt þ.a. það fer á mis við
margföldunaráhrifin sem ella ættu
sér stað (einn fær laun og notar þau
til að kaupa vöru sem annar fram-
leiddi o.s.frv.). Annað á að sjálfsögðu
við um hin lánin, þau eru afhent, þ.e.
peningarnir eru greiddir Íslending-
um. Þeir eru svo ávaxtaðir þangað
til kemur að því að endurgreiða
lánið með sömu peningum að lang
mestu leyti. Í sumum tilvikum, eins
í tilviki Norðurlandalánanna, stend-
ur til að liggja á peningunum sem
gjaldeyrisvarasjóði og skila þeim
svo aftur.
Tekjunum sleppt
Ekki er allt upp talið því að í enda-
lausri hugkvæmni við að fela stærð
Icesave-kröfunnar hafa menn jafn-
vel leyft sér að bæta afborgunum
orkufyrirtækja af lánum sínum inn
í myndina.
Þar er um að ræða afborganir af
lánum sem fyrirtækin tóku til að
ráðast í framkvæmdir sem skapa
núna stóran hluta af gjaldeyristekj-
um þjóðarinnar og fjármagna end-
urgreiðslu lánanna.
Þessu til viðbótar er fjárlagahall-
anum stundum bætt við og því hald-
ið fram að hann sé svo mikill að ekki
eigi að hafa áhyggjur af Icesave í
samanburði.
Einfalda útgáfan
Þessari „10-15% röksemdafærslu“
þeirra sem leita nú allra leiða til að
fá almenning til að taka á sig skuld-
ir einkabanka má líkja við að fjöl-
skyldu væri send 100 milljón króna
krafa vegna skulda annarra. Í stað
þess að standa á rétti sínum og
láta leiðrétta kröfuna ákveður fjöl-
skyldufaðirinn að taka lán til að
borga handrukkara kröfuna. Hann
heldur því svo fram að ekki megi
gera of mikið úr 100 milljón króna
láninu sem hann tók til að forðast
vesen, enda nemi samanlögð fast-
eignalán heimila í götunni nærri
milljarði króna. Þ.a.l. séu 100 millj-
ónirnar bara 10% af „vanda götunn-
ar“. Auk þess eyði heimilið hvort eð
er svo mikið um efni fram að aukin
greiðslubyrði vegna lánsins sé ekki
stórmál.
Höfundur er alþingismaður.
Vandi götunnar
SIGMUNDUR DAVÍÐ
GUNNLAUGSSON
UMRÆÐAN
Huginn Freyr Þor-
steinsson svarar Eiríki
Bergmann
Eiríkur Bergmann stjórn-málafræðingur hrapar
að þeirri ályktun í pistli í
Fréttablaðinu í gær að með
aðkomu Frakka, sem þá
fóru með formennsku í Evrópusam-
bandinu, að gerð svonefndra „Brus-
sel-viðmiða“ í nóvember 2008 hafi
Icesave-deila Íslendinga við Breta
og Hollendinga breyst úr því að vera
í grunninn tvíhliða mál viðkomandi
ríkja, í eitthvað annað. Talar hann
um sáttaferil í þessu sambandi.
Áður hafa komið fram kenningar um
„núllstillingu“ deilunnar með fyrr-
nefndum viðmiðum, sem því miður
eru sama marki brenndar.
Aðkomu Evrópusambandsins með
fundi fjármálaráðherra Evrópska
efnahagssvæðisins (ECOFIN), til-
raun til að setja málið í gerðardóm
eftir hann og loks gerð Brussel-við-
miðanna fyrir atbeina frönsku for-
mennskunnar geta menn eflaust
upplifað eða túlkað með mismun-
andi hætti. Sumir kjósa að túlka
hana sem velviljaðar sáttatilraun-
ir en aðrir sem að þar hafi myndast
blokk sem sameinaðist í þrýstingi
á Ísland um að lofa fyrirvaralaust
að ábyrgjast lámarkstrygginguna.
Þegar Brussel-viðmiðin eru lesin fer
varla milli mála að inntak þeirra er
að Ísland hafi ábyrgst greiðslu á lág-
markstryggingu innstæðna og að
um fjármögnun til þess skuli samið
við viðkomandi ríki, sbr. það sem
staðfest var í samstarfsyfirlýsing-
unni við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn í
nóvember 2008. Er ekki mergurinn
málsins að þar með hafði ESB náð
því fram sem það vildi og hafi eftir
það ekki haft áhuga á að skipta sér
frekar af deilum Íslendinga, Breta
og Hollendinga?
Reynt var að fá Evr-
ópusambandið til þátt-
töku í viðræðum sem fóru
fram í Hollandi í desember
2008, eftir að Alþingi hafði
veitt þáverandi ríkisstjórn
umboð til að klára samn-
inga um málið „á þeim
grundvelli sem fyrir ligg-
ur“, eins og þar sagði. Lítill
áhugi reyndist vera til stað-
ar en lágt settur embættis-
maður mun þó eitthvað hafa látið
sjá sig og þar með var það upptal-
ið. Er skemmst frá því að segja að
eftir það reyndist Evrópusamband-
ið með öllu áhugalaust um að koma
að málinu. Það er því misskilning-
ur að tekin hafi verið um það sjálf-
stæð ákvörðun að hafa ESB ekki
með heldur þvert á móti. Þegar for-
mennska í ráðherraráðinu færðist
frá Frökkum til Tékka um áramót-
in 2008-9 komst enn meiri fjarlægð
á málið af hálfu ESB. Áfram var þó
reynt að halda ábyrgð ESB á ferlinu
vakandi og forustunni upplýstri um
gang mála.
Að lokum verður það að telj-
ast fremur ósmekklegt af Eiríki
að dylgja með það í tæplega hálf-
kveðinni vísu að afstaða „sumra
íslenskra stjórnmálamanna“ bland-
ist með óheppilegum hætti inn í
afstöðu þeirra til Icesave-málsins.
Er til of mikils mælst að talað sé
skýrar? Hvaða stjórnmálamenn á
Eiríkur Bergman við, hvernig og
með hvaða afleiðingum telur hann
að ESB afstaða þeirra og afstaða til
Icesave blandist óheppilega saman?
Er verið að reyna að læða því að, án
þess að til staðar sé kjarkur eða
hreinskiptni til að segja það, að
hagsmuna Íslands hafi ekki verið
gætt sem skyldi í Icesave-málinu
vegna pólitískra eða persónulegra
viðhorfa til annars máls?
Höfundur er aðstoðarmaður for-
manns samninganefndar um
Icesave.
Innstæðulausar ályktanir
HUGINN FREYR
ÞORSTEINSSON
af öllum
veiðivör
um