Fréttablaðið - 25.02.2010, Blaðsíða 16
16 25. febrúar 2010 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Hvaða lönd hafa náð mestum árangri í efnahagsmálum frá
1950? Sé miðað við hagkerfi, sem
hafa vaxið um sjö prósent á ári eða
meira í aldarfjórðung eða lengur,
fylla þrettán lönd þennan flokk.
Hagkerfi, sem vex um sjö prósent
á ári, tvöfaldar framleiðslu sína á
tíu ára fresti eða þar um bil.
Þessi þrettán lönd eru í öllum
heimsálfum. Sum eru stór, önnur
smá. Flest eru í Asíu. Kína, Hong
Kong og Taívan eru í þeim hópi og
einnig Indónesía, Japan, Kórea,
Malasía, Singapúr og Taíland. Hin
fjögur eru Afríkulandið Botsvana,
Brasilía í Suður-Ameríku, Evrópu-
landið Malta – já, Malta – og
Arabalandið Óman. Reynsla þess-
ara þrettán landa sýnir, að lönd
geta vaxið hratt, sé vel á málum
haldið. Reynslan sýnir einnig, að
ör hagvöxtur til langs tíma litið er
enginn hægðarleikur, enda hafa
aðeins þrettán af rösklega 200
löndum heims náð að vaxa um 7
prósent á ári eða meira í 25 ár eða
lengur.
Afríku er ekki alls varnað.
Botsvana á heimsmetið í hagvexti.
Þar náði framleiðsla á mann að
átjánfaldast frá 1960 til 2005 á
móti fjórtánföldun í Kína, ellefu-
földun í Japan, sjöföldun í Taílandi
og fjórföldun í Brasilíu. Indland og
Víetnam sýnast líkleg til að slást í
vaxtarræktarhópinn innan tíðar.
Þessar upplýsingar eru sóttar í
fróðlega yfirlitsskýrslu Alþjóða-
bankans frá 2008.
Hvað þurfti til?
Hvað eiga þessi þrettán lönd
sam merkt? Hvernig tókst þeim að
vaxa svona hratt? Skýrsla Alþjóða-
bankans tilgreinir fimm lykil-
atriði, sem eru öll í góðu samræmi
við hagvaxtarfræði nútímans.
Í fyrsta lagi hösluðu öll löndin
þrettán sér völl á heimsmarkaði.
Þau breiddu út faðminn og fluttu
inn hugmyndir, tækni og verklag
frá útlöndum og fluttu út vörur
og þjónustu, sem þeim hefði ekki
tekizt að selja heima fyrir, þar
eð heimamarkaðurinn er of lítill
til þess. Þau fluttu inn þekkingu,
sem þau vantaði utan úr heimi, og
fluttu út varning, sem önnur lönd
vanhagaði um.
Í annan stað tókst löndunum
þrettán yfirleitt að halda verð-
bólgu í skefjum. Verðbólgan varð
yfirleitt ekki svo mikil, að spari-
fjáreigendur fengjust ekki til að
leggja fé í banka. Fjármál ríkisins
voru einnig yfirleitt í góðu lagi,
svo að skuldir ríkisins héldust
innan hóflegra marka. Engar
kollsteypur þar.
Í þriðja lagi tókst löndunum
þrettán að leggja grunninn að
miklum sparnaði innanlands og
þá um leið mikilli fjárfestingu.
Lítil verðbólga var nauðsynleg til
að það mætti takast. Fjárfesting-
in heima fyrir spratt af innlendum
sparnaði frekar en erlendu lánsfé.
Í fjórða lagi var markaðs-
búskapur meginreglan í þessum
löndum, ekki miðstjórn. Einka-
framtakið fékk svigrúm til að
njóta sín, en almannavaldið smíð-
aði umgerðina og sá um eftirlitið.
Í fimmta lagi var landsstjórnin
yfirleitt í höndum hæfra og trú-
verðugra manna. Efnahags-
umræðan var á háu stigi, hvort
heldur fyrir opnum tjöldum eða
luktum dyrum, svo sem erlendir
gestir vitna um.
Náttúrugnægð og smæð
Þótt náttúruauðlindagnægð hafi
reynzt vera blendin blessun, búa
sex þessara þrettán landa að ríku-
legum náttúruauði (Botsvana,
Brasilía, Óman, Indónesía, Malas-
ía og Taíland) og hafa á heildina
litið farið vel með hann.
Ætla mætti, að náttúrauðlindir
örvuðu jafnan hagvöxt, en reynsl-
an sýnir annað eins og rakið er í
skýrslunni. Vandinn er, að ríkið
hneigist til að selja aðganginn
að sameignarauðlindum of lágu
verði eða heimta of lág gjöld af
auðlinda tekjunum til sameigin-
legra þarfa. Stundum er tekjunum
beinlínis stolið, eða sérhagsmuna-
hópar ná að sölsa þær undir sig og
sóa þeim.
Með því að sjá þjóðarbúinu fyrir
gjaldeyristekjum byrgir auðlinda-
gnægðin stjórnvöldum sýn á nauð-
syn þess að renna stoðum undir
fjölbreytta útflutningsframleiðslu;
þetta er helzta einkenni Hollenzku
veikinnar. Eina færa leiðin til að
sneiða hjá þessum ógöngum er, að
ríkið leysi til sín eðlilegan hluta
rentunnar af sameignarauðlindum
líkt og Norðmenn gera, leggi
álitlegan hluta fjárins til hliðar
erlendis handa komandi kynslóð-
um og verji afganginum varlega
til arðvænlegrar uppbyggingar
heima fyrir.
Skýrsla Alþjóðabankans bendir
einnig á ýmsar hættur, sem fylgja
fámenni. Kostnaður hvers íbúa af
almannaþjónustu er mun meiri í
litlum löndum en stórum. Vegna
smæðarinnar hafa lítil lönd lakari
skilyrði en stór lönd til fjölbreytts
atvinnulífs, svo að smálöndin eru
að því skapi viðkvæmari fyrir
ýmsum áföllum. Svarið við vand-
anum er náið samstarf við önnur
lönd. Sum smálönd, til dæmis
nokkur eyríki í Karíbahafi, styðj-
ast við erlenda viðskiptabanka
og sameinast um myntir, seðla-
banka, sendiráð, dómstóla og
jafnvel Hæstarétt í hagræðingar-
skyni. Þau deila fullveldi sínu með
öðrum.
Þrettán lönd á fl eygiferð
Ísland undir rós Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Katrín Jakobsdóttir skrifar um
menntamál
Hvernig tryggjum við öfluga og heildstæða menntun á
þeim umbrotatímum sem nú eru?
Þessari spurningu standa allir
frammi fyrir á hverjum degi sem
lifa og hrærast í menntageiran-
um. Flest höfum við okkar eigin
reynslu af menntakerfinu og skoðanir á þessu mik-
ilvæga verkefni og jafnvel svör við mörgum brenn-
andi spurningum en þurfum vettvang til að þróa
þær frekar og koma þeim á framfæri. Þess vegna
býður menntamálaráðuneytið til opinnar umræðu á
Menntaþingi þann 5. mars nk.
Á undarförnum árum hefur löggjöf um mennta-
mál verið breytt þannig að segja má að allar
meginstoðir menntakerfisins hafi verið teknar til
endurskoðunar. Með nýjum lögum um leikskóla,
grunnskóla, framhaldsskóla og opinbera háskóla
og einnig um kennaramenntun og námsgögn má
fullyrða að mörkuð hafi verið ný menntastefna.
Segja má að á örfáum árum hafi verið sett heild-
stæð löggjöf um menntakerfið allt.
Um þessar mundir er unnið að innleiðingu hinn-
ar nýju löggjafar með útgáfu reglugerða og þróun
aðalnámskrár fyrir öll skólastig. Á menntaþinginu
verður gerð grein fyrir þessu starfi og kynntir
grunnþættir nýrrar menntastefnu og meginviðmið
náms og kennslu í skólakerfinu. Þessi tímamót leyfa
okkur að spyrja róttækra spurninga um fyrirkomu-
lag náms, s.s. hvort tímabært sé að endurskoða
námstíma eða skil milli skólastiga.
Aðrar spurningar sem velt verður upp tengjast
þeim umbrotatímum sem við lifum og þurfum að
laga okkur að, s.s. hvernig við tryggjum velferð í
skólum hjá nemendum, kennurum og öðrum starfs-
mönnum á sama tíma og dregið er úr útgjöldum til
skólamála. Þá skiptir líka máli að reyna að sjá fyrir
sér sóknarfæri íslenska skólakerfisins og hvernig
skólarnir geta tekið þátt í samfélagslegu uppbygg-
ingarstarfi á Íslandi. Ég hvet sem flesta til að taka
þátt í umræðunni.
Upplýsingar um Menntaþing má nálgast á vef
mennta- og menningarmálaráðuneytisins.
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
Menntun á umbrotatímum
KATRÍN JAKOBS-
DÓTTIR
M
ikið óskaplega er íslenskt samfélag að verða leiðin-
legt! Reiðin, pirringurinn, doðinn og meðvirknin
tröllríður öllu og jákvæð umræða og fréttir komast
vart að. Þeir Íslendingar sem nú ferðast að nýju til
útlanda segja margir að það sé ekki eingöngu til
að komast í betra loftslag heldur ekki síður til að komast burt frá
landinu – komast burt frá neikvæðninni og andleysinu sem liggur
eins og mara á þjóðinni.
Því er hins vegar ekki að leyna að margir eiga um sárt að binda
eftir hrunið og samfélagið verður að tryggja að þeir sem eru
fórnarlömb hrunsins fái þá aðstoð sem þeim ber. Hluti af reiðinni
snýst einmitt um það hversu seint og erfiðlega gengur að tryggja
bæði heimilum og fyrirtækjum, sem eru sannarlega fórnarlömb
aðstæðna, viðunandi úrræði. Hins vegar réttlætir hrunið ekki þá
deyfð sem hvarvetna er sjáanleg í samfélaginu. Það er meira og
minna allt í frosti og þeir sem geta og eiga að vera leiðandi í að
rífa þjóðina áfram hafa orðið meðvirkninni að bráð. Þeir haga sér
sjálfir eins og þeir séu fórnarlömb hrunsins í stað þess að drífa
aðra með sér og koma samfélaginu í gang á ný.
Það er hlutverk stjórnvalda að semja um Icesave. Það er hlutverk
stjórnvalda að koma virkjunaráformum í gang þannig að stóriðju-
framkvæmdir og fleiri orkufrekar framkvæmdir verði mögulegar.
Það er hlutverk stjórnvalda að tryggja að friður ríki í kringum
einstakar atvinnugreinar en á meðan hver vikan af annarri líður
án þess að hvorki fáist niðurstaða í þessi mál né önnur má þjóðin
ekki láta pólitíkina draga sig niður í andlegt þunglyndi.
Sem betur fer er til fullt af fólki sem á peninga í þessu landi og
einnig fullt af fyrirtækjum sem eru svo til ósködduð eftir hrun.
Þetta eru þeir sem verða að draga vagninn á meðan aðrir eru lask-
aðir eða ófærir um að leysa úr sínum verkefnum. Helsta vandamál
okkar Íslendinga um þessar mundir er einmitt hugarfarið. Þeir
sem geta framkvæmt sitja með hendur í skauti og á meðan er nær
ógerlegt að koma hjólum atvinnulífsins af stað að nýju.
Það eru ótrúlega margir sem gætu framkvæmt og gert alla þessa
litlu hluti sem skipta nú sköpum. Margar litlar gárur geta orðið að
stórum bylgjum ef við komum þeim af stað því margfeldisáhrifin
eru fljót að segja til sín. Ef þeir sem eru aflögufærir myndu átta
sig á hlutverki sínu í núverandi stöðu – að það er þeirra að draga
vagninn á meðan pólitíkin þráttar í kyrrstöðu – þá þyrftum við
ekki að grafa okkur sífellt dýpra í kreppuna.
Að lokum leysir pólitíkin úr sínum verkefnum með einhverjum
hætti, en þjóðin má ekki sitja aðgerðalaus á meðan enda er það
misskilningur að pólitíkin spili stærsta hlutverkið í núverandi
stöðu. Þjóðin verður sjálf að taka ákveðið frumkvæði í sínar hend-
ur og halda hjólum atvinnulífsins gangandi eftir fremsta megni
því hún hefur mest um það að segja hvernig okkur reiðir af. Hér
skiptir hugarfarið öllu og það er ekki að ástæðulausu að sagt er að
hugurinn beri mann hálfa leið!
Að skapa eigin örlög:
Doði og
aðgerðaleysi
MARGRÉT KRISTMANNSDÓTTIR SKRIFAR
Nýtt 4 vikna byrjendanámskeið
Innifalið í kortum eru allir opnir tímar
ásamt þeirri þjónustu sem boðið er
upp á í Veggsport.
Stórhöfði 17 (gengið inn um Veggsport)
Sími: 695 8464 og 772 1025
www.jogastudio.org
Ný og persónuleg jógastöð
hefst 1. mars. Skráning hafi n í síma
695 8464 / 772 1025 eða á jogastudio.org
• Hot jóga • Hatha jóga • Byrjendanámskeið
• Krakkajóganámskeið
Ákvörðun óskast
Enn er óljóst hve stórt álver á að
reisa í Helguvík og hvaðan orkan í
það, verði það fullir fjórir áfangar, á
að koma. Er til of mikils mælst að
ákvörðun verði tekin um þetta mál
sem fyrst? Er hægt að láta menn bíða
upp á von og óvon um hvernig fram-
kvæmdin verður og hvar á að virkja?
Ef álverið á aðeins að verða 250
þúsund tonn er skylda stjórnvalda
að upplýsa fyrirtækið og íbúana um
það. Ef það á að verða 360 þúsund
tonn er skylda þeirra að upplýsa um
hvar á að virkja. Óljóst er eftir hverju
er beðið, trauðla
tefur Icesave
þetta.
Tefja þau skýrsluna?
Andmæli tólfmenninganna við
rannsóknarskýrslu Alþingis bárust í
hús nefndarinnar í gær. Það veltur
á þeim hvort þarf aukna rannsókn
og efnisöflun, eða hvort skýrslan
kemur út um mánaðamótin eins og
fyrirhugað er. Stjórnvöld hafa sagt
það afar óheppilegt að skýrslan tefjist
fram yfir þjóðaratkvæðagreiðslu um
Icesave. Björgvin G. Sigurðsson og
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
eru meðal tólfmenn-
inganna. Verða svör
þeirra kannski til að
tefja skýrsluna?
Sigur orðavaðalsins
Hótel Saga og 1919 Hótel skiptu um
heiti í gær og eru nú nefnd Radisson
Blu Hótel Saga og Radisson Blu 1919
Hótel. Þetta markar víst ný tímamót í
sögu hótelanna og er í kjölfar breyt-
inga á eignarhaldi. Sem urðu reyndar
2006. Eftir mikla yfirlegu fann starfs-
hópur um breytinguna að Blu væri
málið. „Fljótlega kom í ljós að nafnið
endurspeglar allt sem Radisson SAS
stóð fyrir og það sem menn leituðu
eftir. Það er alþjóðlegt, einfalt, fram-
sækið, virðulegt og gefur hótelkeðj-
unni nútímalegt yfirbragð“, eins
og segir í tilkynningu. Það er
nefnilega það.
kolbeinn@frettabladid.is