Fréttablaðið - 19.06.2010, Side 20

20 19. júní 2010 LAUGARDAGUR
Konur og karlar á Íslandi, til hamingju með kvenréttinda-
daginn. Fyrir réttum 95 árum
undirritaði Danakonungur lög sem
veittu konum 40 ára og eldri kosn-
ingarétt og kjörgengi til Alþing-
is. Karlar eldri en 25 ára nutu þá
þegar þess. Að líkindum óttuðust
ráðandi öfl svo stóran kjósendahóp
– ómögulegt var að vita á hverju
konur tækju upp. Bríet Bjarnhéð-
insdóttir, sem hafði barist ötullega
fyrir kosningarétti kvenna, skrif-
aði árið 1915 að Íslendingar yrðu að
athlægi um allan heim út af þessu
aldursákvæði. Aldursmarkið átti
að lækka árlega um eitt ár í senn
þar til jafnrétti karla og kvenna
væri náð. Þetta breyttist árið
1920 með endurskoðaðri stjórnar-
skrá vegna fullveldis Íslands. Það
voru Danir sem lögðu áherslu á að
konur og karlar hefðu jöfn pólitísk
réttindi, ekki forystumenn hins
nýfrjálsa ríkis. Okkur er hollt að
minnast þess að fyrirstaða ráðandi
afla innanlands hefur um aldir og
allt fram á síðustu ár helst staðið í
vegi umbóta í mannréttindum og
almennum lýðréttindum.
Aukinn hlutur kvenna
100 ár eru liðin síðan allar konur
á Íslandi öðluðust rétt til að kjósa
og bjóða sig fram til sveitarstjórna.
Við slík tímamót er fagnaðarefni
að konur urðu 40% sveitarstjórnar-
manna í nýafstöðnum kosningum.
Þeim fjölgaði um 4% frá kosning-
unum 2006.
Lengi voru pólitísk áhrif kvenna
mjög takmörkuð. Fáar konur nýttu
kosningaréttinn 1916 þegar Bríet
bauð sig fram til þings fyrst
kvenna fyrir Heimastjórnarflokk-
inn og þegar Vigdís Finnbogadótt-
ir hafði verið kjörin forseti Íslands
1980 sátu aðeins þrjár konur á
þingi. Í sveitarstjórnarkosning-
unum 1982 litu kvennaframboð
aftur dagsins ljós og ári síðar bauð
Kvennalistinn fram til Alþing-
is. Þessi framboð höfðu þau áhrif
að konum tók að fjölga verulega.
Konum í sveitarstjórnum fjölgaði
úr 6% í 12% og konum á Alþingi
úr 5% í 15%. Stjórnmálaflokkarnir
brugðust við og síðan hefur hlutur
kvenna aukist jafnt og þétt.
Ísland er nú í fimmta sæti í
heiminum hvað varðar hlut kvenna
á þjóðþingum en sambærilegur
listi er ekki til yfir sveitarstjórn-
ir. Konur eru 43% þingmanna. Af
Norðurlöndunum standa aðeins
Svíar okkur framar hvað varðar
hlutfall kvenna bæði á þingi og
í sveitarstjórnum. Ísland er nú í
efsta sæti á jafnréttislista World
Economic Forum. Þar skipt-
ir mestu aukinn hlutur kvenna í
ríkisstjórn og á þingi.
Virk þátttaka beggja kynja
Fjölgun kvenna kom ekki til af
sjálfu sér. Hún hefur kostað mikla
baráttu jafnréttissinna af báðum
kynjum, innan flokka og utan.
Fléttulistar og kvótar hafa skipt
miklu máli, enda er mikilvægast
hverjir sitja í tryggum sætum. Í
sveitarstjórnarkosningunum 2010
sátu karlar í 74% tilvika í efsta
sæti og það skýrir að mestu þann
mun sem enn er á hlut kynjanna
á sveitarstjórnarstiginu. Það er á
ábyrgð stjórnmálaflokkanna og
kjósenda að sjá til þess að konur
og karlar skiptist á um að verma
efsta sætið.
Pólitísk réttindi og pólitísk áhrif
hafa sjaldan skipt jafn miklu máli
og nú. Við stöndum frammi fyrir
miklum erfiðleikum og þurfum
að ræða og taka ákvörðun um
hvers konar samfélag við ætlum
að byggja upp hér á landi í kjölfar
hrunsins. Það á að verða samfélag
velferðar, jafnréttis, heiðarleika og
virðingar þar sem konur og karlar
deila með sér verkum og völdum
jafnt á heimilum sem úti í samfé-
laginu með hagsmuni heildarinn-
ar í huga. Aðhald í ríkisrekstri á
að leiða til endurskipulagningar
verkefna ríkisins og samdráttar í
kostnaðarsamri yfirbyggingu en
ekki fækka í umönnunarstörfum
og vísa þannig ábyrgð á umönnun
fatlaðra, aldraðra og sjúkra í aukn-
um mæli á heimilin. Virk þátttaka
beggja kynja er grundvallaratriði
í slíkri forgangsröðun.
Jafnrétti eykur velferð
Mörg verkefni liggja fyrir í bar-
áttu fyrir jafnrétti þrátt fyrir
ávinninga að undanförnu. Rík-
isstjórnin hefur nú samþykkt
að leggja nýja og metnaðarfulla
framkvæmdaáætlun í jafnrétt-
ismálum fyrir Alþingi. Þar er að
finna áherslur ríkisstjórnarinn-
ar allt frá því að stórefla sam-
þættingu jafnréttissjónarmiða
inn í alla stefnumótun og ákvarð-
anatöku, þar með talið fjárlaga-
gerð, yfir til endurskoðunar á
aðgerðaáætlun gegn kynbundnu
ofbeldi, jafnrétti í skólastarfi,
úttekt á áhrifum hvors kyns um
sig á loftslag og atvinnusköpun
sem tekur mið af báðum kynjum.
Fram undan eru því spennandi
tímar á sviði jafnréttismála þar
sem margar hendur munu koma
að verki. Á næstu mánuðum gefst
almenningi tækifæri til að koma
frekari hugmyndum á framfæri á
vef félags- og tryggingamálaráðu-
neytisins.
Rannsóknir sýna að jafnrétti
kynjanna eykur velferð, bætir
rekstur fyrirtækja og stofnana,
starfsandi batnar, hjónabönd og
sambúð endist lengur og betur er
búið að börnum. Jafnrétti kynj-
anna snýst um lýðræði og mann-
réttindi, það er eftirsóknarvert
og á að vera sjálfsagt. Það eru
mannréttindi að bæði kyn hafi
jöfn tækifæri til náms og starfa
þannig að hver einstaklingur geti
þroskað og nýtt hæfileika sína,
án heftandi hugmynda um hvað
konum og körlum leyfist, í samfé-
lagi jafnréttis. Jafnrétti er mikil-
vægt hagsmunamál okkar allra,
jafnt karla og kvenna. Við höfum
allt að vinna og engu að tapa.
Rannsóknir sýna að jafnrétti kynjanna
eykur velferð, bætir rekstur fyrirtækja
og stofnana, starfsandi batnar, hjóna-
bönd og sambúð endist lengur og
betur er búið að börnum.
Allt að vinna og engu að tapa
Kvenréttindadagurinn
Árni Páll Árnason
félags- og
tryggingamálaráðherra
Atvinnuleysi á Suðurnesjum er það mesta á landinu öllu. Fjöldi
fólks nýtur ekki þeirra sjálfsögðu
mannréttinda að geta gengið til
vinnu sinnar og séð sér farborða.
Það fólk er upp á ríki og sveitar-
félög komið með framfærslu sína.
Allir sjá að ástandið er alvarlegt og
þörf á samstöðu allra.
Nú duga hvorki stórkarlalegar
yfirlýsingar né heldur leit að hugs-
anlegum sökudólgum, sem sumir
stjórnmálamenn og verkalýðsleið-
togar vilja meina að standi í vegi
fyrir framkvæmdum. Nú þarf að
finna lausnir sem byggja á stöð-
unni eins og hún er. Draumóranir
geta beðið betri tíma.
Öllum á Suðunesjum er ljóst að
hér hafa verið gefnar út svonefnd-
ar viljayfirlýsingar sem ýtt hafa
undir væntingar um betri tíma.
Við höfum séð stál-, stól- og spik-
verksmiðjur koma og fara. Kröft-
unum, getunni og athyglinni hefur
verið dreift svo menn hafa haldið að
hér fyndist fyriheitna landið. Það
hefur ekki ræst. Nú þurfum við að
einbeita okkur og ná samstöðu um
þau verkefni sem þó geta orðið að
veruleika. Og eru raunhæf.
Álver í Helguvík hefur nú í mörg
ár verið helsta von Suðurnesja-
manna hvað atvinnusköpun varðar.
Fyrsti áfangi álversins hefur þegar
verið samþykktur og bygging á ker-
skálum er langt komin. Norðurál
segir fjármögnun tryggða. Orku-
öflun og orkuverð virðast nú vera
helsti hemillinn á veginum. Kraf-
an um tryggingu orku til 360 þús-
und tonna álvers setur þar strik í
reikninginn. Á þeim kröfum þarf
að slaka og betra að sníða sér stakk
eftir vexti .
Gagnaver á Ásbrú og svonefnt
EC-verkefni ásamt ýmsum verk-
efnum tengdum ferðaþjónustu, virð-
ast við fyrstu sýn vera álitlegustu
kostirnir í atvinnumálum. Og eftir
miklu að slægjast nái þessi verk-
efni að verða að veruleika. Öll þau
verkefni sem hér hafa verið talin
flokkast undir það sem kalla má
stórframkvæmdir, og krefjast mik-
ils fjámagns. En við megum ekki
gleyma því smáa.
Það vekur athygli þegar atvinnu-
mál á Suðurnesjum eru skoðuð
að stuðningur við atvinnusköpun
minni fyrirtækja á vegum sveit-
arfélaganna er lítill. Starfsmað-
ur í hlutastarfi sinnir þeim mála-
flokk á vegum sveitarfélaganna,
og atvinnumál í Reykjanesbæ eru
vistuð hjá hafnarverðinum. Kad-
eco sinnir uppbyggingu atvinnulífs
á Ásbrú. Hér þarf að gera átak til
úrbóta. Leiða saman krafta þeirra
sem vinna að atvinnusköpun á Suð-
urnesjum. Virkja hverja þá góðu
hugmynd upp kemur og markvisst
gera þær að veruleika.
Það er okkur öllum ljóst sem
á Suðurnesjum búa að framtíðin
er undir okkur komin. Við eigum
að hætta að berjast við ímyndaða
andstæðinga og leggja okkar mál
þannig fram að þau séu raunhæf
og í takt við stöðuna. Öðruvísi náum
við ekki þeim árangri sem vinnur
bug á því atvinnuleysisböli sem hér
ríkir. Þetta er ekki spurning um
bjartsýni eða kjark. Þetta er spurn-
ing um raunsæi og samstöðu.
Spurning
um raunsæi
Atvinnumál
Hannes Friðriksson
atvinnulaus íbúi í
Reykjanesbæ
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til
að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og
bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið
er á móti efni á netfanginu greinar@
frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar
sem finna má nánari leiðbeiningar.
Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í
Fréttablaðinu eða Vísi eða í báðum
miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
50 ÁRA AFMÆLI EFTA OG 40 ÁRA AFMÆLI AÐILDAR ÍSLANDS:
EFNAHAGSHRUNIÐ
OG ALÞJÓÐAVIÐSKIPTI
Ráðstefna á Hilton Reykjavík Nordica
miðvikudaginn 23. júní, kl. 14.30 - 17.15
DAGSKRÁ
Ávarp Össurar Skarphéðinssonar, utanríkisráðherra og
formanns ráðherraráðs Fríverslunarsamtaka Evrópu, EFTA
Aðalræðumaður Jagdish Bhagwati, prófessor við Columbia
háskólann í New York: Financial Crisis and International Trade
AÐRIR FYRIRLESARAR:
Kåre Bryn, aðalframkvæmdastjóri EFTA: 50 Years of EFTA:
Pragmatism and Flexibility
Per Sanderud, forseti Eftirlitsstofnunar EFTA - ESA:
Enhancing Efficiency in the Economy
Dr Carl Baudenbacher, forseti EFTA-dómstólsins: The Rights
of Economic Operators in the EEA - A Glance at the Role and
Impact of the EFTA Court
PALLBORÐSUMRÆÐUR:
Gylfi Magnússon, efnahags- og viðskiptaráðherra
Halldór Grönvold, varaframkvæmdastjóri Alþýðusambands
Íslands
Liz Helgesen, Norwegian Confederation of Unions for
Professionals
Ruth Derrer Balladore, Confederation of Swiss Employers
Svein Roald Hansen, þingmaður, Noregi
Ignazio Cassis, þingmaður, Sviss
Fundarstjóri: Vilmundur Jósefsson,
formaður Samtaka atvinnulífsins
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
42
55
0
Aðalræðumaður verður Jagdish
Bhagwati, prófessor við Columbia
háskólann í New York. Hann er
með áhrifamestu hagfræðingum
á sviði alþjóðaviðskipta og skrifar
reglulega um margvísleg málefni í
helstu dagblöð heims.
www.congress.is/efta50
Ráðstefnan fer fram á ensku.
Skráning þátttöku á