Fréttablaðið - 19.06.2010, Blaðsíða 32

32 19. júní 2010 LAUGARDAGUR
Ý
msir lyftu brúnum
í nokkurri undrun
þegar Seðlabankinn
tilkynnti um samning
við Kína um gjald-
miðlaskipti. Samning-
urinn á að gilda í þrjú ár og hljóðar
upp á 66 milljarða króna, sem sam-
svarar 3,5 milljörðum í kínverska
gjaldmiðlinum júan.
Þetta er stór upphæð fyrir
Ísland, en í sjálfu sér ósköp lítið
fé fyrir Kínverja, sem hafa á síð-
ustu tveimur árum gert sams konar
samninga upp á samtals 650 millj-
arða júan við Suður-Kóreu, Malas-
íu, Indónesíu, Hvíta-Rússland og
Argentínu.
Almennt er helsta ástæða þess að
Kínverjar hafa gert slíka samninga
síðustu misserin talin vera sú, að
þeir óttist hrun dollarans.
Kínverjar eiga jafnvirði 254.0000
milljarða króna í erlendum gjald-
eyri. Sjötíu prósent þessa mikla
gjaldeyrisforða eru í bandarísk-
um dölum, sem þeir hafa safnað
sér árum saman með því að selja
meira til Bandaríkjanna en þeir
kaupa þaðan, þannig að ekki er að
furða þótt Kínverjar óttist veika
stöðu dollarans.
Ört vaxandi heimsveldi
Undanfarin misseri hafa margir
þó talið sig sjá á að Kínverjar hafi
kannski eitthvað meira í huga en
að verja stöðu sína gagnvart falli
dollarans.
Kína er vaxandi efnahagsveldi,
með nærri tíu prósenta hagvöxt
á ári hverju og nú þegar komið
í fjórða sæti yfir stærstu hag-
kerfi heims, næst á eftir Evrópu-
sambandinu, Bandaríkjunum og
Japan.
Vegna hins mikla gjaldeyrisforða
Kínverja í dollurum hefur verið
bent á að þeir ættu auðvelt með að
gera Bandaríkjunum skráveifu og
fella dollarann í verði með því að
selja mikið af honum í einu.
Fyrir fund G20-ríkjahópsins síð-
astliðið vor bárust þau boð frá Kín-
verjum að þeir hefðu ekkert á móti
því að dollarnum yrði skipt út fyrir
aðra mynt sem ráðandi gjaldmiðil á
alþjóðavettvangi.
Þetta var talið til marks um að
þeir vilji grafa undan dollaranum,
þrátt fyrir að eiga sjálfir mikið
undir því að verð hans haldist sem
hæst.
Ekki lögðu þeir þó til sitt eigið
júan sem nýja alþjóðamynt, heldur
gjaldmiðil á borð við hin sérstöku
dráttarréttindi Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins, sem hægt væri að gefa
nýtt og aukið vægi undir styrkri
stjórn sjóðsins.
Umsvif í fátækum ríkjum
Fleiri dæmi hafa verið höfð til
marks um að Kína láti sig dreyma
um heimsyfirráð í krafti vaxandi
efnahagsstyrks síns.
Þannig hefur stóraukin þróunar-
aðstoð Kínverja við fátæk Afr-
íkuríki síðustu árin hefur vakið
athygli, og ekki alltaf þótt af hinu
góða.
Kínverjar hafa fjárfest í stórum
stíl í Afríku, keypt þar upp jarðir,
hafið búskap og stofnað fyrirtæki.
Viðskipti milli Kína og Afríku-
ríkja hafa einnig stóraukist á síð-
ustu árum.
Svipaða sögu má segja frá fleiri
af fátækari svæðum jarðar, svo sem
ríkjum Suður-Ameríku og Asíu. Þar
hafa umsvif Kínverjar aukist jafnt
og þétt svo mörgum þykir nóg um.
Gjaldeyrisforði Kínverja er sem
fyrr segir gríðarlega mikill, svo
þeir geta leyft sér að útdeila honum
til nánast hvaða verka sem þeim
dettur í hug.
Umdeild góðsemi
Sjálfir segjast Kínverjar einung-
is vilja láta gott af sér leiða. Víða í
Afríku hafa heimamenn hins vegar
áhyggjur af þessu örlæti, sem
stundum raskar illilega fábrotn-
um markaði innanlands og skapar
umrót í samfélaginu.
Starfsmönnum alþjóðlegra hjálp-
arstofnana hefur sömuleiðis stund-
um þótt nóg um athafnasemi Kín-
verja.
Á vefsíðum bandaríska dagblaðs-
ins New York Times má til dæmis
finna sögu frá Nígeríu, þar sem
Alþjóðabankinn var árið 2007 langt
kominn með samninga við þarlend
stjórnvöld um enduruppbyggingu
járnbrautakerfis í landinu. Samn-
ingurinn átti að hljóða upp á fimm
milljónir dala, en skilyrði var að
einkafyrirtæki fengju að taka þátt
í verkefninu til þess
að tryggja að landlæg
spilling í stjórnkerfi
landsins yrði ekki til
þess að spilla þessu
mikilvæga uppbygg-
ingarstarfi.
Þegar skammt var í
undirritun samninga
höfðu kínversk stjórn-
völd boðið Nígeríu-
mönnum níu milljarða
dala til þess að byggja
upp járnbrautarkerf-
ið, en þeim samningi
fylgdu engar kvaðir
um að spillingu yrði
úthýst. Við tilboð af
þessu tagi treysti
Alþjóðabankinn sér
ekki að keppa. og
hætti við allt saman.
Ósvífni
Í leiðara New York
Times er þetta haft
til marks um ósvífni
Kínverja í þróunarmálum, sem
fyrst og fremst hafi það markmið
að tryggja hagsmuni Kínverja til
lengri tíma sem víðast á jarðkringl-
unni, og þá sé auðveldast að bera
niður þar sem fátæktin er mest.
Í sama leiðara er bent á að Kín-
verjar séu ekki fyrsta þjóðin til
þess að fara þessa leið til að tryggja
hagsmuni sína í öðrum heimshlut-
um. Þannig hafi bæði Bandaríkin
og Sovétríkin óspart styrkt ein-
ræðisherra í skiptum fyrir stuðn-
ing þeirra á alþjóðavísu.
Reyndar hafa Kínverjar sjálfir
lagt mikla áherslu á að blanda sér
ekki í innanríkismál annarra landa,
í fullu samræmi við þá ófrávíkjan-
legu kröfu sem þeir gera til þess að
önnur ríki blandi sér ekki í þeirra
innanríkismál.
Á það er einnig að benda að sjálf-
ir þiggja Kínverjar háar fjárhæðir
í þróunaraðstoð á ári hverju, enda
er fátækt enn útbreidd í Kína.
Bretar, sem síðustu ár hafa veitt
Kínverjum 40 milljónir punda í þró-
unaraðstoð árlega, segjast þó vera
að endurskoða það og ætli líklega
að hætta að verja fé
til þróunaraðstoðar í
Kína.
Horft til norðurslóða
Í þessu stóra sam-
hengi skiptir kannski
gjaldmiðlasamningur
við Ísland ósköp litlu
máli fyrir Kínverja.
Már Guðmundsson
seðlabankastjóri hefur
fullyrt að til skemmri
tíma hafi Kínverjar
einkum áhuga á þekk-
ingu Íslendinga á
jarðhitavinnslu og
vatnsvirkjunum til
orkuframleiðslu.
Samningur Íslands
við Kína er reyndar
aðeins til þriggja ára,
en framlengjanleg-
ur að gefnu samþykki
beggja. Gangi Ísland
í Evrópusambandið
fellur þessi samning-
ur sjálfkrafa niður.
Gömul klisja segir að Kínverj-
ar hugsi í áratugum eða jafnvel
öldum meðan Vesturlandabúar láta
sér yfirleitt nægja að skipuleggja
sig til fárra ára í senn. Þetta lang-
tímasjónarmið Kínverja er sagt
eiga sér ævagamlar rætur í menn-
ingu þeirra, auk þess sem kínver-
skir ráðamenn búa við þann lúxus
að þurfa ekki að hugsa í kjörtíma-
bilum.
Áhugi Kínverja á Íslandi kann
þannig að hluta að felast í því að
þeir hafi í huga opnun norður-
skautsins fyrir siglingum, sem
vænta má innan fárra áratuga
vegna hlýnunar jarðar.
Þá verður varla verra að hafa
skapað sér velvild á Íslandi, að
ekki sé talað um hagsmunatengsl
sem Íslendingar ættu mikið undir
að haldist við.
Kínverjar horfa til allra átta
Hvað gengur Kínverjum til að gera samning við litla Ísland um gjaldeyrisskipti upp á 66 milljarða króna? Stefna þeir að heims-
yfirráðum? Guðsteinn Bjarnason kynnti sér lauslega aukin umsvif Kínverja víðs vegar um heim og óttann sem þau vekja.
Gjaldmiðlaskiptasamningur Íslands og Kína hefur sáralítil bein áhrif á íslensk
fyrirtæki sem eiga í viðskiptum við Kína, að sögn Vilhjálms Egilssonar, fram-
kvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins.
„Það hafa engin vandamál verið með þau viðskipti undanfarið. Hins vegar
eru óbeinu áhrifin jákvæð,“ segir hann.
„Fyrst og fremst þurfum við á þessu að halda til að styrkja gjaldeyrisforð-
ann og til að skapa grundvöll til að afnema gjaldeyrishöftin, sem er alger
forsenda þess að gengi krónunnar hækki og nái jafnvægi sem getur staðist
í einhvern tíma. Með þessu styrkist sá fjárhagslegi grunnur sem fyrirtækin
standa á.“
Áhrif samningsins á íslensk fyrirtæki
Gjaldmiðill Kína er ýmist nefndur júan
eða renminbi. Í sjálfu sér skiptir litlu
máli hvort heitið er notað. Renminbi
þýðir „gjaldmiðill alþýðunnar“ og er
opinbert heiti gjaldmiðilsins í Kína.
Júan er hins vegar nafnið á stærstu
einingu gjaldmiðilsins, sem skiptist
niður í tíu jiao og hundrað fen.
Júan og renminbi
Kína er vax-
andi efnahags-
veldi, með
nærri tíu pró-
senta hagvöxt
á ári hverju og
nú þegar kom-
ið í fjórða sæti
yfir stærstu
hagkerfi heims
N
O
R
D
IC
PH
O
TO
S/A
FP
EFNAHAGS- OG FJÁRMÁLAVELDI Kínverskt
efnahagslíf hefur vaxið hröðum skrefum
á síðustu árum. Nú þegar er Kína fjórða
stærsta hagkerfi heims, og heldur áfram
að vaxa um nærri tíu prósent á ári hverju.