Fréttablaðið - 16.09.2010, Blaðsíða 18

18 16. september 2010 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Rótgróin yfirráð
Mikið er nú rætt um mikilvægi þess
að Alþingi endurheimti sjálfstæði
sitt og yfirráð gagnvart framkvæmd-
arvaldinu. Það gæti reynst hægara
sagt en gert því völd ríkisstjórnar
gagnvart þingi eru rótgróin hér á
landi. Í væntanlegri ævisögu Gunnars
Thoroddsen segir frá orðaskiptum
Bjarna Benediktssonar, forsætisráð-
herra Viðreisnarstjórnarinnar, og
Eysteins Jónssonar, formanns
Framsóknarflokksins, vorið
1968. Bjarni tilkynnti Eysteini
þá að „ákveðið“ hefði verið að
slíta þingi fyrr en Eysteinn
hefði kosið. Þegar
Eysteinn Jónsson maldaði í móinn
mun Bjarni hafa svarað með þjósti:
„Þið verðið hér ekki lengur en ríkis-
stjórnin vill. Hún ræður því hvenær
Alþingi situr.“
Ólík nálgun
Tveir íslenskir ráðamenn hafa verið
í samskiptum við kínverska áhrifa-
menn síðustu daga, hvor með
sínum hætti. Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti Íslands,
átti fund með Wen Jiabao,
forsætisráðherra á mánu-
dag austur í Kína. Þeir
töluðu um jarðhita
en að öðru leyti
snerist fundurinn meðal annars um
aðstoð Kínverja við að endurreisa
íslenskt efnahagslíf.
Jón Gnarr borgarstjóri tók á móti
Liu Qi, fyrrverandi borgarstjóra í Pek-
ing, á þriðjudag. Þeir ræddu jarðhita
en svo afhenti borgarstjóri Reykja-
víkur gesti sínum bréf þar sem hann
krafðist þess að kínversk stjórnvöld
slepptu Liu Xiaobo úr haldi
en kínversk stjórnvöld hafa
svipt hann frelsi síðustu tvö
ár vegna baráttu hans fyrir
stjórnmálaumbótum og
mannréttindum. Kínverski
gesturinn yfirgaf fundinn við
svo búið. - bs, pg
Stjórnlagaþing mun koma saman í febrúar næstkomandi. Í lögum segir að
það skuli sérstaklega fjalla um átta þætti,
þar á meðal umhverfismál og eignarhald
náttúruauðlinda. Umræða um eignarhald
náttúruauðlinda verður vafalaust fyrir-
ferðarmikil en hitt er ekki síður mikil-
vægt að þingið fjalli vandlega um sérstakt
umhverfisverndarákvæði.
Fjöldi fólks hefur hvatt til þess að
umhverfisverndarákvæði verði bætt við
stjórnarskrána. Stjórnmálamenn hafa mælst
til þess, eins og Þórunn Sveinbjarnardótt-
ir, fyrrverandi umhverfisráðherra. Reynsla
hennar innan stjórnsýslunnar varð til þess
að hún áréttaði opinberlega mikilvægi þess
að í stjórnarskrá væri umhverfiskafli svo að
náttúra og umhverfi nytu þar verndar eins
og atvinnufrelsi og eignarréttur. Umhverf-
isverndarsamtök hafa tekið í sama streng.
Aðalfundur Landverndar 2004 beindi því
til stjórnvalda að við endurskoðun stjórn-
arskrár yrði sett inn ákvæði um umhverf-
isvernd og þáverandi stjórnarskrárnefnd
var send tillaga að slíku ákvæði árið 2005. Í
greinargerð með tillögunni sagði að gjarnan
væri vísað til atvinnufrelsis- og eignarrétt-
arákvæða stjórnarskrár við meðferð opin-
berra mála. Ákvæðin gætu ein og sér leitt til
niðurstöðu sem spillti náttúru og umhverfi.
Því væri rík þörf fyrir umhverfisverndará-
kvæði.
Fræðimenn hafa fjallað um áhrif
umhverfisverndarákvæðis í stjórnarskrám.
Ber þar helst að nefna Aðalheiði Jóhanns-
dóttur, prófessor við lagadeild Háskóla
Íslands. Í grein í Úlfljóti árið 2005 segir hún
að umhverfisverndarákvæði gæti tryggt
meiri vandvirkni og vandaðri rökstuðn-
ing ákvarðana sem hafa áhrif á umhverfið.
Aðalheiður taldi ekki óhugsandi að almenn-
ingur, félög eða stofnanir gætu byggt kröfur
um aukna umhverfisvernd á slíku ákvæði.
Að minnsta kosti yrðu sjónarmið umhverf-
isverndar jafnrétthá sjónarmiðum atvinnu-
frelsis og verndar eignarréttinda.
Ákvæði sem þetta myndi ekki binda enda
á átök um umhverfisvernd en yrði engu að
síður mikið framfaraskref. Það er því full
þörf á að áhugafólk um umhverfisvernd taki
höndum saman í aðdraganda þjóðfundar og
stjórnlagaþings og stuðli að því að umhverf-
isverndarákvæði verði bætt við stjórnar-
skrána, t.d. með því að semja drög að slíku
ákvæði og kynna fyrir fulltrúum á stjórn-
lagaþingi og þjóðfundi. Einnig er full ástæða
til að hvetja umhverfisverndarsinna til að
bjóða sig fram til stjórnlagaþingsins og
vinna þar tillögu um umhverfisverndará-
kvæði í stjórnarskrá brautargengi.
Umhverfisvernd í stjórnarskrá
Stjórnlaga-
þing
Guðmundur
Hörður
Guðmundsson
situr í stjórn
Félags um-
hverfisfræðinga
Opið:
Má. - Fö. 12 - 18 - Lau. 12 - 16 - Sun. 13 - 16
Kauptúni 3 • 210 Garðabær • S 771 3800 • www.signature.is
Rýmingarsala!
40%
afsláttur!
Rýmum fyrir nýjum vörum og seljum síðustu
eintökin af eldstæðum
og blómapottum
með 40% afslætti
næstu daga.
S
kýrslu þingmannanefndar um skýrslu rannsóknarnefnd-
ar Alþingis fylgir áhugaverður viðauki, greining á skýrslu
rannsóknarnefndar út frá kynjafræðilegu sjónarhorni.
Markmiðið með greiningunni er að gera íslenskt samfé-
lag betur í stakk búið til að skilja þann þátt sem kyn átti í
atburðarás sem fram fór í aðdraganda bankahrunsins. Greiningin
er afar fróðleg og mikilvægt er að sú vinna sem höfundar hennar,
Þorgerður Einarsdóttir og Gyða Margrét Pétursdóttir, hafa innt
af hendi verði nýtt sem best og dreginn af henni lærdómur. Þing-
mannanefndin telur enda greinargerðina mikilvægt framlag til
jafnréttisumræðu á Íslandi.
Í greiningu Þorgerðar og Gyðu
Margrétar á skýrslu rannsókn-
arnefndar Alþingis kemur vel
fram hvernig bæði samkeppni og
samtrygging gegndu veigamiklu
hlutverki þegar bankakerfið var
að vaxa sjálfu sér yfir höfuð og
stjórnvöld fengu ekki rönd við
reist. Einnig er dregið fram veigamikið hlutverk óformlegra tengsla-
neta og samtala karla sem svo leiða af sér stórar ákvarðanir. Sömu-
leiðis hvernig orðræðan um hina ótrúlega kláru íslensku bankamenn
þróaðist hér á landi þrátt fyrir að erlendis væru menn gáttaðir yfir
kunnáttu- og reynsluleysi íslenskra bankamanna. Í þessum heimi
voru öll aðalhlutverkin í höndum karla og aðeins sárafáar konur
gegndu hlutverkum sem máli skiptu.
Í lok greiningarinnar benda Þorgerður og Gyða Margrét á að ef
atburðirnir sem leiddu til hrunsins eigi ekki að endurtaka sig þá
þurfi kynja- og jafnréttissjónarmið að vera hluti af uppgjörinu. Í
þeim anda leggja þær fram tillögur um aðgerðir.
Þar er meðal annars hvatt til að stjórnvöld fylgist með því að
fyrirtæki fari að lögum um kynjahlutföll í stjórnum hlutafélaga og
hugi að beitingu viðurlaga við brotum á þeim lögum. Fyrir þessu
telja þær bæði vera réttlætisrök og nytjarök þar sem fyrirtæki með
kynjablönduðum stjórnum skili betri arðsemi en fyrirtæki með eins-
leitum stjórnum.
Einnig er lagt til að samþætting kynja- og jafnrétttissjónarmiða
verði innleidd í stjórnsýslunni til þess að kynin eigi jafnan aðgang
að upplýsingum og ákvarðanatöku. Þetta á að vinna gegn samtrygg-
ingu karla og óformlegu og ógegnsæju tengslaneti sem er við lýði
í stjórnmálum og stjórnsýslu og veikir áhrif kvenna jafnvel þótt
formleg þátttaka þeirra hafi aukist.
Sú tilhneiging karla að hleypa ekki konum að raunverulegri
ákvarðanatöku, þrátt fyrir að þeim konum fari fjölgandi sem form-
lega ættu að eiga aðild að ákvörðunum, hefur stundum verið nefnd
andleg samkynhneigð. Svo virðist sem konur séu mun síður haldnar
slíkri samkynhneigð heldur séu þær þvert á móti býsna gagnkyn-
hneigðar. Sé þessu líkingamáli áfram beitt liggur fyrir að andleg
tvíkynhneigð bæði karla og kvenna er það sem stefna ber að. Það er
ekki aðeins réttlætismál heldur ekki síður mikilvægt vegna þess að
allt bendir til að andleg tvíkynhneigð leiði til aukinnar hagsældar
og betra samfélags bæði fyrir konur og karla.
Kynjafræðileg greining dregur upp sterka mynd.
Andleg samkyn-
hneigð karla
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is