Fréttablaðið - 16.09.2010, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR 16. september 2010
Færeyjar, Ís-
land og evran
Það gildir um gjaldeyrismál líkt og um lífið sjálft, að yfir-
leitt eru fleiri en ein leið fær að
settu marki. Stundum á vel við
að halda úti eigin gjaldmiðli og
leyfa gengi hans að fljóta. Stund-
um er betra að festa gengið við
gjaldmiðla annarra þjóða. Og
stundum á vel við að blýfesta
gengið, þannig að helzt verði
ekki aftur snúið, og er það jafn-
an gert með því að leggja þjóð-
myntina til hliðar og taka upp
annan gjaldmiðil.
Kostir og gallar
Það er engin tilviljun, að þjóð-
ir heimsins hafa kosið að búa
ýmist við fast eða fljótandi gengi
og ýmist við eigin þjóðmynt eða
sameiginlega mynt. Landslag
gjaldeyrismálanna endurspegl-
ar ólíkar aðstæður og ólíkt mat
á kostum og göllum hvers fyrir-
komulags á hverjum stað.
Gengisflot getur komið sér
vel, því að fljótandi gengi er
sveigjanlegt. Það hneigist til
að hækka, þegar vel gengur í
efnahagslífinu, og lækka, þegar
á móti blæs. Gengishækkun
dregur úr uppsveiflu með því
að örva innflutning á kostn-
að innlendrar framleiðslu og
hamla útflutningi. Gengislækk-
un mildar niðursveiflu með því
að hamla innflutningi og örva
þannig framleiðslu innan lands
og útflutning. Þessi regla er þó
ekki einhlít, því að flotgengi
sveiflast til meðal annars vegna
spákaupmennsku. Höfuðkostur
flotgengis er sveigjanleiki, höf-
uðgallinn er óstöðugleiki.
Gengisfesta stuðlar jafnan að
stöðugleika í efnahagslífinu og
dregur úr óvissu og öldugangi.
Festa getur komið sér vel, eink-
um ef verðbólga hefur náð að
skjóta rótum í skjóli fljótandi
gengis og valdið gengissigi.
Fast gengi auðveldar verð-
samanburð milli landa. Okr-
arar geta þá ekki skýlt sér bak
við gengisbreytingar. En fast
gengi er ósveigjanlegt. Þegar
vel árar í efnahagslífinu, hækk-
ar verðlag (verðbólga eykst), úr
því að gengið er fast. Og þegar
á móti blæs, skreppur atvinna
saman (atvinnuleysi eykst), þar
eð genginu er haldið föstu. Fast
gengi gagnast ekki við að draga
úr hagsveiflum. Höfuðkostur
fastgengis er stöðugleiki, höfuð-
gallinn er ósveigjanleiki.
Þjóðir, sem þurfa mest á
sveigjanleika að halda, til
dæmis af því að þær hafa setið
fastar í hjólförum óhagkvæms
búskaparlags, og setja gengis-
sveiflurnar ekki fyrir sig, kjósa
yfirleitt fljótandi gengi. Þjóðir,
sem þurfa mest á stöðugleika
að halda, til dæmis af því að
þær eru brenndar af langvinnri
verðbólgu, og setja ósveigjan-
leikann ekki fyrir sig, kjósa
yfirleitt fast gengi. Íslending-
ar hafa gert hvort tveggja á
víxl. Við hurfum frá föstu gengi
á sínum tíma til að liðka fyrir
frívæðingu efnahagslífsins auk
þess sem verðbólga hafði graf-
ið undan krónunni. Við festum
gengið aftur til að hamla verð-
bólgu og settum gengið síðan
enn á flot, þegar verðbólgan
virtist hafa hjaðnað.
Hvert stefna aðrar þjóðir?
Greina má tvo meginstrauma í
gjaldeyrismálum heimsins und-
angengin ár. Í þróunarlöndum
hefur fljótandi myntum fjölg-
að um sinn, en í hátekjulöndum
hefur fast gengi færzt í vöxt.
Skýringarinnar á þessari þróun
er ekki langt að leita. Þróunar-
löndin reyna mörg að rífa sig
upp úr hjólförum fyrri tíðar og
sækjast því eftir sveigjanleika
með fljótandi gengi. Hátekju-
löndin hafa fyrir löngu komið
skipulagi atvinnuvega sinna á
réttan kjöl og sækjast því eftir
stöðugleika með föstu gengi.
Eigi að síður stefna mörg þró-
unarlönd að föstu gengi. Afríku-
sambandið stefnir að einni mynt
um alla álfuna 2028, en ólíklegt
virðist, að tímataflan standist.
Viljann vantar þó ekki í orði,
því að Afríkumenn skilja kosti
evrunnar. Einstök svæði Afríku
hafa sameiginlegar myntir á
prjónunum sem millileik, og hið
sama á við um Austurlönd nær.
Asía og Suður-Ameríka eru enn
að hugsa sig um. Gjaldmiðlum
heimsins hefur fækkað undan-
gengin ár, eftir því sem fleiri
og fleiri þjóðir telja sig hafa
sigrazt bæði á óhagkvæmni og
verðbólgu og hafa því ákveð-
ið að deila gjaldmiðlum sínum
með öðrum.
Danmörk og Færeyjar
Í þessu ljósi er skiljanlegt, að
ýmsir hér heima hafi efasemd-
ir um ágæti þess að taka upp
evruna skömmu eftir inngöngu
Íslands í Evrópusambandið.
Íslendingar eiga eftir að vinna
fullnaðarsigur á landlægri óhag-
kvæmni og verðbólgu, rétt er
það. Aðrir líta svo á, að greiðasta
leiðin til að vinna bug á óhag-
kvæmninni og verðbólgunni sé
einmitt að ganga í ESB með evr-
unni og öllu saman, svo að ljóst
sé, að gamla agaleysið, gamla
vitleysan verður að víkja. Gengi
krónunnar hefur fallið um 99,95
prósent gagnvart dönsku krón-
unni frá 1938. Þetta segir allt,
sem segja þarf um stjórn pen-
ingamála á Íslandi í sjötíu ár.
Er ekki komið nóg? Danir hafa í
reyndinni notað evruna frá upp-
hafi, þar eð gengi dönsku krón-
unnar hefur verið haldið föstu
við evru frá 1999, þegar evr-
unni var hleypt af stokkunum
sem bókhaldseiningu. Færeying-
ar hafa einnig notað evruna frá
upphafi, þar eð færeyska krón-
an er jafngild dönsku krónunni.
Ekki kvarta Danir og Færeying-
ar undan evrunni, ekki heldur
færeyskir útvegsmenn.
Þorvaldur Gylfason
prófessor
Í DAG
Fast gengi auðveldar verðsamanburð
milli landa. Okrarar geta þá ekki
skýlt sér bak við gengisbreytingar.
En fast gengi er ósveigjanlegt. Þegar
vel árar í efnahagslífinu, hækkar verðlag (verðbólga
eykst), úr því að gengið er fast. Og þegar á móti blæs,
skreppur atvinna saman (atvinnuleysi eykst), þar eð
genginu er haldið föstu. Skemmtileg, örugg og
allskonar Reykjavík
Málþing föstudaginn 17. september 2010
í Ráðhúsi Reykjavíkur kl. 14:00
Magga Stína stjórnar málþinginu og tengir saman
erindin með örsögum úr lífi sínu í miðborginni og
öðru sem við á og hljómar skemmtilega.
Er hún það?
Tenerife
28. október í 16 nætur
Heimsferðir bjóða nú síðustu sætin til
Tenerife þann 28. október á ótrúlegu
sértilboði.
Á haustin skartar þessi yndislega eyja sínu fegursta. Veðurfarið
er einstaklega milt og notalegt sem og allt umhverfi , hvort
sem dvalið er við amerísku ströndina, á Costa Adeje eða í Los
Cristianos. Nú fer hver að verða síðastur að panta sér ferð í
október til Tenerife, því það eru einungis örfá sæti laus.
- Ekki missa af þessari ferð!
Frá kr. 164.180
- Parque Santiago***
Netverð á mann m.v. 2 fullorðna í stúdíóíbúð í 16.
nætur. Innifalið er flug, gisting og skattar. Sértilboð
28. október. Aukagjald fyrir einbýli kr. 87.100.
Ekki missa af síðustu
sætunum í sólina nú í haust
- bókaðu strax!
Ath. takmarkaður fjöldi sæta og gistingar í boði – verð getur hækkað án fyrirvara!
Frá kr. 139.540
- Dream Villa Tagoro*** með allt innifalið!
Netverð á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn, 2-11 ára
í íbúð m/1 svefnherbergi. Innifalið er flug, gisting,
skattar og „allt innifalið” þjónusta.
Verð kr. 187.980
- Dream Villa Tagoro***
á mann m.v. tvo í íbúð m/1 svefnherbergi.
Innifalið er flug, gisting, skattar og „allt innifalið”
þjónusta. Sértilboð í 16 nætur þann 28. október.