19. júní - 19.06.1957, Page 6

kom þá að góðu haldi tungumálanám Laufeyjar.
Þegar frú Bríet kom heim af alþjóðafundinum
1906 byrjaði hún að undirbúa stofnun Kvenrétt-
indafélags fslands. Var það stofnað af 15 konum
á heimili hennar, Þingholtsstræti 18, þ. 27. janúar
1907 og var því 50 ára nú í vetur. Lög Kvenrétt-
indafélagsins voru miðuð við það, að það gæti
gengið í Alþjóðakvenréttindasambandið, og var það
aðili að því frá upphafi og er enn. Frú Bríet varð
auðvitað fyrsti formaður félagsins og var það nær
óslitið til ársins 1926, en þá tók við Laufey dóttir
hennar og var formaður þess til dauðadags. Sum-
arið 1908 ferðaðist frú Bríet um landið, flutti fyr-
irlestra um kvenréttindamálið og stofnaði sam-
bandsdeildir á nokkrum stöðum. Ekki urðu þó þau
félög langlíf, það var aðeins Kvenréttindafélagið
í Reykjavík, sem alla tíð hélt fánanum á lofti, og
hefur nú verið gert að landsfélagi. Til þess að við-
halda sambandinu við konur út um land var stofn-
að til Landsfunda K.R.F.Í., sem nú hafa verið
haldnir 9 sinnum, 4. hvert ár.
Eitt hið fyrsta, sem Kvenréttindafélagið beitti
sér fyrir, var að fá konur til að nota kosningar-
rétt sinn og kjörgengi í bæjarmálum, en lög um
það efni gengu í gildi 1908. Var settur upp kvenna-
listi í Reykjavik og fleiri kaupstöðum landsins.
Kom mönnum það mjög á óvart, að samvinna
kvennanna var svo góð, að þær komu að konum,
þar sem þær buðu fram kvennalista. I Reykjavík
voru kosnar fjórar konur og var Bríet ein þeirra.
Komu konurnar ýmsum góðum og þarflegum mál-
um fram í bæjarstjórn, aðallega á sviði skólamála
og heilsugæzlu. Síðar hættu konur sem kunnugt
er að hafa sérstaka kvennalista, en kjósa með
stjórnmálaflokkum sínum; hefur sama þróun átt
sér stað annars staðar. Konur fengu sem kunnugt
er fullan kosningarrétt og kjörgengi árið 1918
og árið 1922 var fyrsta konan kosin til Alþingis,
frk. Ingibjörg Bjarnason; var hún kosin á ópóli-
tískum kvennalista, en gekk í stjórnmálaflokk eftir
að hún kom á þing. Kvenréttindafélagið hafði stutt
kosningu hennar, en þótti það mjög miður, að hún
skyldi binda sig við flokk þegar á Alþing kom.
Árið 1926 hafði frú Bríet enn forgöngu í því, að
borinn var fram kvennalisti, og var nafn hennar
efst. Um 800 meðmælendur fengust víðs vegar um
land, en ekki fékk listinn nema um 400 atkvæði.
Þótti þá sýnt, að stjórnmálaflokkarnir hefðu náð
þeim tökum á konunum, að ekki þýddi að hafa
sérstaka kvennalista, hefur það ekki verið reynt
siðan. Briet tók sér þessi kosningaúrslit mjög nærri,
henni fannst konurnar hafa brugðizt sér, og það
var sárast af öllu. Ég kynntist Bríetu fyrst per-
sónulega i kosningaleiðangri hennar þetta vor, því
við urðum samferða á strandferðaskipi, en fundir
voru haldnir með kjósendum á höfnunum, á með-
an skipið stóð við. Hún var þá nýkomin af skurðar-
borði, 70 ára gömul, en logandi af áhuga og þrek-
ið enn ótrúlegt, og svo rökvís var hún og fundvís
á aðalatriði, að ekki sóttu hinir frambjóðendurnir,
sem líka ferðuðust með skipinu, neitt gull í greip-
ar henni á framboðsfundunum. f þessari sömu
ferð stýrði hún Landsfundi kvenna á Akureyri,
sem margar konur telja bezta Landsfundinn, sem
haldinn hefur verið, og ógleymanlegt er mér,
hversu mjög sópaði að henni þar í forsætinu. Kosn-
ingavonbrigðin urðu henni þó sú raun, að hún lét
af formennsku í K.R.F.f. og dró sig þá að mestu
í hlé frá daglegum störfum og framkvæmdum í fé-
laginu. Þó má geta hinna siðustu sterku átaka,
þegar frú Bríet, 76 ára gömul, tók sér ferð á hend-
ur með skipum í kringum land allt um hávetur og
í vondu veðri, til þess ef svo mætti segja að kveðja
sína gömlu samherja, konur og kvenfélög, sem hún
liafði kynnzt og haft bréfaskipti við, eða höfðu
verið útsölumenn Kvennablaðsins. Jafnframt flutti
hún alls staðar erindi, þar sem hún eggjaði konur
lögeggjan til nýrra og sterkari átaka og hvatti þær
sérstaklega til að leggja allt kapp á að eignast aft-
ur sitt eigið blað. Ég var fylgdarmaður Bríetar í
þessari ferð, og hún er mér ógleymanleg, því þá
kynntist ég fyrst konunni Bríetu Bjamhéðinsdótt-
ur í stað valkyrjunnar á vígvellinum, enda var hún
þá, ef svo mætti segja, að syngja sitt síðasta lag,
þótt hún lifði enn í nokkur ár. Hún dó 17. marz
1940, 84 ára gömul.
Um starf K.R.F.f. undir forustu Bríetar mætti
margt segja, og mörg eru þau lög eða lagabreyt-
ingar, sem á þessum árum áttu að einhverju leyti
rætur sínar að rekja til félagsins og þeirra mæðgna
Bríetar og Laufeyjar. Var það allt í sambandi við
hagsmuna- og réttindamál kvenna og barna, en út
í það er ekki tími til að fara hér. Aftur á móti vil
ég nefna nokkur félög, sem beint eða óbeint eru
runnin frá K.R.F.f. Er þá fyrst að nefna Verka-
kvennafélagið Framsókn, en það er stofnað, eftir
því sem frú Jónínu Jónatansdóttur, fyrsta formanni
félagsins, segist frá, að tilhlutan Kvenréttindafé-
lagsins. Þá varð Lestrarfélag kvenna til út frá les-
hring eða lestrarstofu í Kvenréttindafélaginu. Þá
gekkst K.R.F.f. og fyrir rekstri fyrsta barnaleik-
vallarins hér i bæ og rak Vinnumiðstöð kvenna í
4
19. JtJNÍ