19. júní - 19.06.1957, Qupperneq 16

HULDA BJARNADÖTTIR:
Launajafnréttið í framkvæmd
RœSa haldin á fundi Starfsmannafélags ríkisstofnana 1. apríl s.l.
Einu sinni var okkur kennd þessi setning: „Með
lögum skal land byggja.“
f tólf ár hafa það verið lög á fslandi, að konur,
sem ynnu hjá ríkinu, ættu rétt á sömu launum og
karlar fyrir sömu vinnu.
í tólf ár hafa þessi lög verið þverbrotin að meira
eða minna leyti.
Tólf ár er ekki langur tími á jarðsögulegan mæli-
kvarða, en tólf ár eru langur tími af starfsævi
mannsins, og margan munar um minna en láta
jafnaðarlega skerða tekjur sínar um skemmri tima
en 12 ár, og álitleg væri sú upphæð, ef reiknuð væri
saman, sem konur hafa þannig verið prettaðar
um, þvert ofan í landslög.
Áður en lengra er haldið, ætla ég að byrja á
því að lesa hér upp tvær eða þrjár auglýsingar
úr Lögbirtingablaðinu, um auglýstar stöður hjá
því opinbera.
Auglýsing í Lögbirtingablaðinu 20. júlí 1956.
Fyrirsögn: Laust starf. „Aðstoðarstúlka óskast í til-
raunastöð háskólans í meinafræði á Keldum, frá
1. september að telja. Stúdentsmenntun er æskileg.
Laun samkvæmt 13. flokki launalaga. Umsóknir
sendist tilraunastöðinni fyrir 15. ágúst.“
önnur auglýsing í sama blaði, 12. janúar 1957.
Fyrirsögn: Lausar stöður. „1. SendimannsstaSa við
ritsímastöðina í Reykjavík. Laun samkvæmt 12.
flokki launalaganna. Tilskilið er, að umsækjandi
hafi bifhjólapróf og sé reiðubúinn að aka bifhjóli.
2. Talsímakonustaða við langlínumiðstöðina í
Reykjavík. Umsækjandi hafi gagnfræðapróf eða
hliðstæða menntun. Laun samkvæmt 13. flokki
launalaganna. Eiginhandarumsóknir um stöður
þessar, er tilgreini menntun, aldur og fyrri störf,
ásamt meðmælum, ef til eru, sendist póst- og
símamálastjórninni fyrir 1 febrúar 1957.“
Með öðrum orðum, mótorhjólspróf er þyngra á
metunum en bæði stúdents- og gagnfræðapróf,
þegar karlmaður á í hlut á móti konu.
Svo skulum við taka hér þriðju auglýsinguna,
sem birtist í Timanum 7. júní 1956. Fyrirsögn:
Opinber starfsmaður. „Stofnun óskar eftir röskum,
glöggum og reglusömum manni. Stúdentspróf,
verzlunarskólapróf eða hliSstœS menntun nauð-
synleg. Laun samkvæmt 8. flokki launalaga. Eigin-
handarumsóknir um nám og fyrri störf afhendist
í afgreiðslu blaðsins merkt: Opinber starfsmaður.“
Þessar auglýsingar þurfa ekki skýringa við, þær
skýra sig sjálfar, en svo er aldarandinn háður göml-
um fordómum og hleypidómum í þessum málum,
enn þann dag í dag, að ég býst ekki við, að þessar
auglýsingar hafi vakið mikla furðu, og þó eru þær
vægast sagt furðulegar, því þær sýna glögglega,
hver munur er gerður á konum og körlum til starfa
hjá hinu opinbera, þrátt fyrir 12 ára gömul launa-
jafnréttislög.
Að nokkru leyti má segja, að þetta sé konum
sjálfum að kenna, að þær hafi ekki staðið nógu
vel á verðinum í kjarabaráttu sinni, þó manni
finnist, að þess hefði ekki átt að þurfa, þar sem
svo skýlaus lagaákvæði væru til fyrir réttindum
þeirra. Og alveg sérstaklega hefði mátt vænta þess,
að þær launamálanefndir, er setið hafa á rökstólum
á þessu tímabili, hefðu fyrst og fremst barizt fyr-
ir því að samræma launakjör karla og kvenna eft-
ir gildandi lögum og í samræmi við þau, með því
að koma í fastar skorður fullkomnu launajafnrétti
kynjanna. Það var beinlínis lagaleg skylda þeirra.
En í stað þess að jafna þannig aldagamalt órétt-
læti, gerði sú háttvirta launamálanefnd, sem gekk
frá núgildandi launalögum, sér lítið fyrir og bein-
línis lækkaði laun fjölda kvenna, eins og t. d. rit-
ara, og voru þeir þó ekki of hátt skrifaðir fyrir.
Því samkvæmt nýju launalögunum skulu allir rit-
14
19. JUNl