19. júní - 19.06.1993, Blaðsíða 8

8
2. TBL.1993
Dr. Rannveig Traustadóttir: „Sumar frœðikonur hafa skilgreint fatlaðar konur sem hlut-
verkalausar vegna þess að þœr hafi hvorki hafi aðgang að hefðbundnum kvenhlutverkum né
hlutverkum utan heimilisins!“
og vistmönnum. „Karlar sem unnu á
stofnunum misnotuðu þær frekar þegar
þær voru ólaðar niður í rúmin eða út úr
heiminum af of stórum lyfjaskömmtum.
Vistmenn voru á hinn bóginn líklegri til
að stökkva á þær með ofbeldi og nauðga
þeim.“ Aðspurð segir Rannveig ekkert
hægt að fullyrða um hvort eitthvað svipað
eigi sér stað hér á landi. „Þó bendir ýmis-
legt til þess. í rannsókn sem ég er að gerði
hér á atvinnuþátttöku fatlaðra voru átta
konur meðal þátttakenda. Tvær þessara
kvenna sögðu mér að eigin frumkvæði frá
kynferðislegu og líkamlegu ofbeldi sem
þær höfðu verið beittar. Annarri var
nauðgað af ókunnugum manni en hin
beitt líkamlegu ofbeldi af sambýlismanni
sínum. Það kom á óvart að tvær af átta
konum skyldu af eigin frumkvæði vekja
máls á þessu, sérstaklega með tilliti til þess
að könnunin snérist ekki um kynferðislegt
ofbeldi. Þetta er vísbending um að kyn-
ferðislegt ofbeldi á fötluðum konum sé
ekki síður vandamál á íslandi en í öðrum
löndum.“
Kvcnnahrcyflngar sniðganga
fallaðar konur
Á undanförnum árum hafa kvenna-
hreyfmgar og þeir sem stunda kvennarann-
sóknir í æ meira mæli lagt áherslu á að
undanskilja enga hópa kvenna frá umræðu.
Þrátt fyrir þessar áherslur segir Rannveig
að fatlaðar konur séu enn sniðgengnar.
„Þeir sem sinnt hafa málefnum kvenna
hafa litið fram hjá fötluðum konum og
þeir sem sinnt hafa fötluðum hafa ekki
komið auga á að fatlaðar konur búa við
öðruvísi aðstæður en fatlaðir karlar. Lítið
hefur til dæmis verið gert af því að afla
upplýsinga um mál sem sérstaklega varða
konur, svo sem getnaðarvarnir eða sérþarfir
fatlaðra kvenna við meðgöngu og fæðingu.
Hreyfing fatlaðra virðist að stórum hluta
hafa byggt málflutning sinn og aðgerðir á
reynslu karla,“ segir Rannveig. Hún segir
það einnig gagnrýnisvert að kvennahreyf-
ingar skuli ekki hafa sinnt málum fatlaðra
kvenna. „Baráttumál þeirra hafa verið
hundsuð. Oft komast þær ekki einu sinni
inn á fundi því fundarstaðirnir eru þeim
óaðgengilegir. Efni kvennahreyfinga er auk
þess yfirleitt aðeins til í prentuðu formi,
ekki á blindraletri eða snældum. Yfirleitt
eru ræður og fýrirlestrar á fundum kvenna
ekki túlkaðir á táknmál fyrir heyrnarskertar
konur. Þetta er þó víða að lagast, ekki síst
fyrir tilstuðlan fatlaðra kvenna sjálfra," seg-
ir Rannveig að lokum.
Edda Erlendsdóttir, húsmóðir, segir
nauðsynlegt að heimavinnandi konur átti
sig á hver staða þeirra sé, komi til veik-
inda sem hafi í för með sér varanlega ör-
orku. Edda er haldin MS sjúkdómi, sem
kemur oft fram þegar fólk er á aldrinum
20 til 40 ára, og er bundin hjólastól.
Hún á tvo syni, 20 og 22 ára, og starfaði
heima lengst af frá fæðingu eldri sonar-
ins. Fyrir nokkrum árum skildu hún og
eiginmaður hennar en þá hafði Edda ver-
ið úti á vinnumarkaðinum um skeið.
Hún gat þó aðeins unnið í skamman
tíma þar sem sjúkdómurinn ágerðist og
varð hún að láta af störfum. í dag fær
hún eingöngu bætur almannatrygginga
að upphæð 47.000 krónur á mánuði auk
2.800 króna lífeyris. „í þessu er fólgið
mikið misrétti en þetta er einfaldlega
staða heimavinnandi kvenna ef þær fatl-
ast,“ segir Edda. „Á fyrstu búskaparárun-
um er eiginmaðurinn útivinnandi og
hluti af tekjum heimilisins er lagður fyrir
í lífeyrissjóði. Konan vinnur heima við
uppeldi barna þeirra og sér um heimilið.
Komi til skilnaðar nýtur maðurinn einn
góðs af lífeyristekjunum en konan fær
þar enga hlutdeild. Sé konan veik og get-
ur ekki unnið fyrir sér er þetta sérstaklega
slæmt.“
Synir Eddu eru báðir í námi og búa
hjá móður sinni. Byggi Edda ein fengi
hún hærri bætur, þar sem litið er svo á að
ef tveir eða fleiri fullorðnir búa saman
njóti þeir hagræðis af sambúðinni. „Það á
auðvitað við þegar um eiginmann og eig-
inkonu er að ræða. í mínu tilviki eru
tveir hinna fullorðnu á heimilinu á hinn
bóginn synir mínir, sem báðir hafa
stundað nám og því verið á mínu fram-
færi,“ segir Edda. „Áður en þeir náðu tví-
tugsaldri var þetta að vísu mun skaplegra
því þá fékk ég örorkubætur með þeim.
Þeir þurfa þó alveg jafn mikið og borða
ekki minna þó að þeir hafi náði tvítugs-
aldri,“ segir hún.
„Eftir að strákarnir komust á legg fór
ég út á vinnumarkaðinn í hálfsdagsvinnu
hjá Vita- og hafnamálastjórn. Sjúkdóm-
urinn var þó farinn að há mér svo mikið
eftir nokkur ár í starfi, bæði átti ég erfitt
með fínhreyfingar auk þess sem vinnu-
staðurinn var uppi í fjórðu hæð, að ég
varð að hætta eftir fjögur ár. Lífeyririnn
sem ég safnaði á þessum tíma er eini sem
ég fæ í dag, um 2.800 krónur á mánuði,“
segir Edda.
Eftir skilnaðinn flutti Edda í íbúð á
jarðhæð, sem breyta þurfti á ýmsan hátt
til að hún væri aðgengileg hjólastól. „Það
þurfti að breikka hurðir, fjarlægja baðkar
og koma fyrir sturtu, taka burt þröskulda
og ýmislegt í þeim dúr. Fyrir þessu varð
ég að taka lán. Auk þess þurfti ég að taka
húsnæðislán til að geta keypt íbúðina og
þau eru í dag orðin mjög þung,“ segir
Edda og bætir við að það sé erfitt að halda
húsnæði og borga af lánum þegar ráðstöf-
unarfé heimilisins sé tæplega 50.000 krón-
ur á mánuði. „Það er nauðsynlegt að
heimavinnandi konur átti sig á því hve
störf þeirra em lítils metin, því fæstir vita
hvenær þeir standa sjálfir frammi fyrir því
að verða áþreifanlega varir við þetta mis-
rétti,“ segir Edda að lokum.