19. júní - 01.10.1995, Blaðsíða 32

• KVENNAFRIDAGUR 20 ARA
„Ég tel grínlaust aö íslenskar konur séu
að framkvœma stórsögulegan atburð
hér á eina landinu í heiminum sem
framfylgir því sem upphaflega var áœtl-
að,“ segir Svala Ivarsdóttir í viðtali við
Alþýðublaðið í tilefni af kvennafrídegin-
um 24. október 1975. Og nú, þegar tutt-
ugu ár eru liðin frá þessum merkisdegi
og við erum hér að rifja upp nokkuð af
því sem þarna gerðist, er Ijóst að Svölu
rötuðust sönn orð á munn þegar hún tal-
aði um „stórsögulegan atburð“.
Kvennafrídagurinn vakti athygli langt út
fyrir landsteinana. Erlendir fjölmiðlar
fjölluðu talsvert um málið og enn er dag-
urinn í brennidepli því dagskrárgerðar-
maður sjónvarpsstöðvarinnar BBC kom
gagngert til landsins núna í haust til að fá
einn af þátttakendunum til að segja frá því
sem gerðist þennan dag. Fyrir valinu varð
Lilja Ólafsdóttir, forstjóri Strætisvagna
Reykjavíkur, og þar sem hún var komin í
æfingu fengum við hana til að leyfa les-
endum 19. júní að koma með í endur-
minningarferðina en við byrjum á aðdrag-
andanum.
Kvennaár Sameinuðu
þjóðanna
Sameinuðu þjóðirnar ákváðu að árið 1975
skyldi tileinkað konum og baráttumálum
þeirra og vekja með því athygli heimsins
á því misrétti sem konur sæta hvar sem er
í heiminum. Talað var um að konur í öll-
um löndum heims tækju sér frí frá störf-
um einn dag á þessu ári konunnar en þeg-
ar upp var staðið voru það líklega aðeins
íslensku konurnar sem það gerðu. Hér á
landi var í júní haldin kvennaráðstefna á
Hótel Loftleiðum og þar fluttu konur úr
öllum stjórnmálaflokkum og ýmsum ólík-
um starfsgreinum tillögu um að konur
færu í frí þann 24. október, á degi Sam-
einuðu þjóðanna. Tillagan var samþykkl
og fljótlega var hafist handa við að skipu-
leggja frídaginn. Það er óþarfi að orð-
lengja undirbúningsstarfið frekar en í
Morgunblaðinu segir Sigrún Stefánsdóttir
sem var í undirbúningsnefnd á Akureyri:
„Tilgangurinn með kvennafrfdeginum er
fyrst og fremst sá að minna á hve mikil-
vægu hlutverki konur gegna í þjóðfélag-
inu. Jafnframt er ætlunin að minna á það
misræmi sem gætir í stöðuveitingum og
launakjörum milli karla og kvenna."
Þegar gluggað er í dagblöðin frá þessum
tíma kemur tíðarandinn glögglega í ljós
og til þess að skynja betur úr hvaða um-
hverfi kvennafríið spratt rifjum við hér
upp ummæli fólks sem birtusl í dagblöð-
unum í október 1975.
Kerlingin eyddi en
karlinn að dró
„Mér finnst þetta einfaldlega asnalegt,“
sagði Agúst Sigurðsson, verkstjóri í
Hampiðjunni, í viðtali í Þjóðviljanum.
„Það hefur margoft komið í ljós að kven-
fólk vill njóta ákveðinna forréttinda. Ég
get ekki að því gert að ég skil þá atvinnu-
rekendur sem auglýsa eftir karlmönnum
til vinnu. Hér í Hampiðjunni er a.m.k.
hægt að nota þá fáu karlmenn sem eru í
vinnu í alla hluti en kvenfólkið, sem er í
miklum meirihluta, hefur mun þrengra
verksvið. Sjáðu t.d. núna, nú hef ég talað
við þig í kannski fimm mínútur og þær
eru hljóðandi í hverju horni af því að vél
bilar eða kefli fer úr skorðum", sagði
Ágúst og virtist hinn ánægðasti með hið
ómissandi hlutverk sitt.“
„Margir jarðneskir spekingar ætla að ær-
ast af því einu að heyra kvennaárið nefnt
og hafa viðbrögð margra þeirra oft verið
hálfbrosleg gagnvart veikara kyninu...
Ekki er laust við að framkoma þeirra hafi
einkennst af ótta - sennilega um valda-
missi eða hugsuninni um að konur
hyggðu á hefndir ef til áhrifa kæmust...“
sagði Kristín Karlsdóttir í grein í Morgun-
blaðinu.
Mikinn mat til reiddi
maður einn sem bjó
kerlingin eyddi
en karlinn að dró.
Þennan húsgang birtir Kjartan Jóhanns-
son með grein í Alþýðublaðinu sem hann
skrifar í tilefni af kvennafrídeginum. í
máli hans kemur fram mikill velvilji í
garð kvenna en jafnframt lýsa skrif hans
vel því viðhorfi sem ríkti almennt til ís-
lenskra kvenna: „Svo mikið er víst, að
okkur er tamt að nefna karlinn fyrirvinnu
heimilisins og mun það vera svo í flestum
hjónaböndum að eiginkonan sér að mestu
um innkaup til að daglegra þarfa heimilis-
ins. Konurnar eru þá einskonar sérfræð-
ingar í útgjöldum en karlinum er mun
tamara að sinna eingöngu tekjuöflun.“
Það eru konur sem sinna öllum verst laun-
uðu störfunum, kom margoft fram hjá
viðmælendum blaðanna og í Morgun-
blaðinu segir Svala Ivarsdóttir: „Vinnu-
veitandi hefur sagt í mín eyru að hann
vilji heldur konu í ákveðið starf, því þá
væri frekar möguleiki á að halda launum
niðriÞað var fjölmiðlum áhyggjuefni
hver ætti að passa börnin á meðan kon-
urnar væru í fríi og Ásthildur Ólafsdóttir
svaraði Alþýðublaðinu á þennan ágæta
hátt: „Já, það er von að spurt sé! Hvað á
að gera við börnin? Mér finnst það nú
engin helgispjöll þótt feðurnir hugsuðu
um börnin sín einn virkan dag um æv-
ina!“
Frídagurinn mikli
Ljóst var að þátttakan í frídeginum stefndi
í að vera gífurleg og að meginþorri
kvenna ætlaði sér að vera í fríi frá vinnu,
heima sem heiman. Hér á eftir eru brot al
þeim fréttaskotum sem fjölmiðlum bárust
vegna þessa: I Grímsey munu allar konur
taka sér frí og láta karlmenn um bú og
börn á meðan þær skemmta sér í félags-
heimilinu. Á Isafirði verða flestallar
verslanir lokaðar og dagskrá hefst kl. 10 á
því að allar konur fjölmenna í leikfimi og
gufubað til að vera upplagðar fyrir dag-
inn. Þær snæða saman hádegisverð í
Múlakaffi þar sem Þuríður Pálsdóttir flyt-
ur fyrirlestur. Samfelld dagskrá verður
fram eftir degi og karlmenn eru yfirleitl
heima við að passa börn á meðan konur
taka þátt í dagskránni. Á Siglufirði er
skipulögð dagskrá allan daginn. Verslanir
eru opnar en nær eingöngu karlmenn við
Texti: Bryndís Kristjánsdóttir
32