Fréttablaðið - 02.12.2010, Side 18
18 2. desember 2010 FIMMTUDAGUR
FRÉTTAVIÐTAL: Ragnar Guðmundsson, forstjóri Norðuráls, um fyrirhugað álver í Helguvík
Enn eru framkvæmdir við
fyrirhugað álver Norður-
áls í Helguvík í biðstöðu.
Ragnar Guðmundsson
forstjóri segir allar for-
sendur liggja fyrir af hálfu
fyrirtækisins, öll leyfi séu
fyrir hendi og fjármögnun
liggi fyrir. Hins vegar sé
beðið eftir staðfestingu frá
orkufyrirtækjum varðandi
orkuafhendingu. Í viðtali
við Þorgils Jónsson segir
Ragnar mikilvægt að koma
málinu á rekspöl, enda sé
mikil þörf á uppbyggingu
og verðmætasköpun eins
og málum sé háttað hér á
landi.
Hverju sæta þessar tafir á Helgu-
víkurverkefninu?
Fimm ár eru liðin síðan undir-
búningur hófst og við byrjuðum
framkvæmdir 2008. Þá var HS
Orka búin að panta túrbínu fyrir
stækkun Reykjanesvirkjunar og
menn voru komnir með ákveðn-
ar áætlanir verðandi undirbúning
og fjármögnun sem var verið að
vinna eftir. Síðan brast kreppan á
um haustið og breytti forsendum
hjá öllum aðilum tímabundið.
Meðal annars breyttist efnahag-
urinn hjá orkufyrirtækjunum mjög
snögglega vegna gengishrunsins
og aðgangur þeirra að fjármagni
minnkaði tímabundið. Á sama
tíma eru síðan tafir á leyfisferli
og öðrum undirbúningi, sem hefur
tekið lengri tíma en var áætlað. Við
sjáum líka að það fer í gang ákveð-
in hringekja með eignarhaldið í HS
Orku. Þá hafa áætlanir HS Orku um
orkuöflun, eins og þær voru kynnt-
ar í upphafi, ekki staðist, hverju svo
sem þar er um að kenna.
Er orsaka þessara tafa að finna
hjá stjórnvöldum?
Ríkisstjórnin undirritaði fjárfest-
ingarsamning við okkur á síðasta
ári og iðnaðarráðherra hefur nýlega
tekið frumkvæði með uppsetningu
samráðsvettvangs allra aðila. Svo
tóku sveitarfélögin sig saman um að
ráða mann til að greiða úr málum,
þannig að það er allt á réttri leið.
Fjárfestingarsamningurinn er skýr
og um hann gilda lög frá Alþingi.
Hann er mjög mikilvægur í augum
móðurfélags Norðuráls. Hins vegar
hafa ýmsir hlutir tekið allt of lang-
an tíma í opinbera kerfinu. Marga
mánuði hefur tekið að klára kærur
og skipulagsbreytingar og atburða-
rásin í kringum eignarhald Hita-
veitu Suðurnesja hefur valdið mikl-
um töfum og áhyggjum fjárfesta
erlendis.
Hvar strandar málið þá núna?
Það má segja að bæði hafi leyfis-
mál tekið lengri tíma en ætlað var
og menn hafa jafnvel verið meðvit-
að að tefja fyrir því ferli, eins og
til dæmis í neðri Þjórsá. Það tefur
fyrir og það er líka eldsneyti í þá
villandi umræðu að ekki sé til næg
orka fyrir stóriðju.
Fórum ekki of bratt af stað
Fóruð þið of bratt af stað ef litið er
til baka?
Við fórum ekki af stað fyrr en
fyrir lá mat á umhverfisáhrifum
fyrir 800 MW hér á suðvesturhorn-
inu og við þurfum 150 MW fyrir
hvern áfanga, svo það á að vera úr
nægu að spila. Þegar við sömdum
við HS á sínum tíma voru sveitarfé-
lögin á svæðinu eigendur fyrirtæk-
isins og allar orkulindir sem rætt
var um í landi sveitarfélaganna.
Þau sátu því í stjórn, vissu af öllum
samningum og samþykktu þá, en
það breyttist þegar á leið.
Varð þá forsendubrestur eftir að
þið komust á fulla ferð í undirbún-
ingi?
Nei, ekki forsendubrestur, en
aðstæður breyttust töluvert og
hrunið hefur áhrif á alla aðila
tímabundið. Mikilvægt er að horfa
á málið í heild en sumar forsendur
eru nú hagstæðari en áður. Allar
tekjur eru í Bandaríkjadölum, en
framkvæmdakostnaður er að hluta
í íslenskum krónum, sem gerir inn-
lendar framkvæmdir ódýrari auk
þess sem staða á verktakamarkaði
ætti að skila sér í hagstæðari tilboð-
um. Á móti hærra vaxtaálagi koma
mjög lágir grunnvextir og lang-
tímahorfur með álverð eru betri en
þegar samningarnir voru gerðir.
Við hjá Norðuráli teljum aðstæður
að öllu samanlögðu ásættanlegar og
erum tilbúin að fara strax af stað.
Það stendur ekki á okkur.
Hagkvæm staðsetning í Helguvík
Hefði ekki verið hyggilegra að
stækka álverksmiðjuna á Grund-
artanga í stað þess að reisa nýja í
Helguvík?
Við erum í raun að nýta nánast öll
þau starfsleyfi og mat á umhverfis-
áhrifum sem eru á Grundartanga
og erum mjög stór vinnuveitandi
á því svæði. Hugsunin með stað-
setningunni í Helguvík er að vera
nálægt þeim orkuuppsprettum
sem eru á Reykjanesi. Þetta snýst
því líka um hagkvæmni í orkuflutn-
ingum, en okkur finnst einnig skyn-
samlegt að horfa til hafnarinnar í
Helguvík, sem þegar hefur verið
byggð og hentar með tiltölulega
litlum breytingum vel fyrir þessa
starfsemi.
Svo er þar líka mjög öflugur
vinnumarkaður sem við horfum til,
þannig að verkefnið passaði mjög
vel inn í þetta samfélag að okkar
mati. Þangað vantaði starfsemi
af því tagi sem getur nýtt þann
menntunargrunn sem var á svæð-
inu, en þarna er til dæmis mikið
af iðnaðarmönnum sem hafa unnið
fyrir varnarliðið. Eins er líka mik-
ill sjávarútvegur þarna á
svæðinu og við erum að
nota að mörgu leyti sömu
þjónustu og sá geiri, til
dæmis varðandi þjónustu
vélsmiðja og annarra iðn-
fyrirtækja svo eitthvað
sé nefnt. Um helmingur
þeirra starfa sem verða
til koma af höfuðborg-
arsvæðinu og þar skipta
góðar samgöngur miklu
máli. Svo skiptir það líka
máli að sveitarfélögin
ætluðu öll, sem eigend-
ur HS, að vinna að þessu
verkefni. Og þegar allir
aðilar hafa komið sér
saman eru allar forsendur til þess
að byggja upp heilbrigðan og góðan
rekstur.
Hvaða hlutverki hefur opinber
umræða um stóriðju og orkumál
gegnt í ferlinu?
Það hafa verið ýmsar rangfærsl-
ur þar sem efnahagsleg umræða
hefur verið á villigötum og eins
þegar menn hafa stillt málinu upp
með þeim hætti að áliðnaðurinn
ógni annarri atvinnuuppbyggingu
með því að taka til sína alla fáan-
lega orku. Staðreyndin er þó sú,
varðandi orkukosti hér á suðvest-
urhorninu, að búið er að vinna mat
á umhverfisáhrifum fyrir meira
en 800 MW á svæðinu og jafnvel
talað um að það séu um 1.400 til
1.500 MW í þeim kostum sem hafa
minnst umhverfisáhrif,
þannig að það á að vera
til orka fyrir hvern sem
er og margs konar starf-
semi. Það væri bara gott
að fá fleiri tegundir af
fyrirtækjum inn á svæð-
ið og mjög jákvætt fyrir
okkur. Við eigum til að
mynda mjög gott samstarf
við járnblendiverksmiðju
Elkem á Grundartanga
þar sem við sameinumst
um ýmsa þjónustu sem
skilar báðum fyrirtækj-
um hagræði. Ég held
að þetta geti allt unnið
saman og það sé bara ekki
rétt að stilla einni atvinnugrein upp
á móti öðrum.
Andstaða við álið
í ætt við trúarbrögð
Hvernig horfir fyrir áliðnaði um
þessar mundir?
Þessi iðnaður er þess eðlis að
menn verða að gera ráð fyrir sveifl-
um, en horfurnar eru nokkuð góðar
þar sem allar spár gefa til kynna
verulega aukningu á álnotkun. Þar
munar ekki minnst um aukna notk-
un í farartækjum, en álið á vel við
kröfur um aukinn léttleika til að
spara eldsneyti og aukinn styrk og
öryggi en miðað við sama styrk er
ál þrefalt léttara en stál.
Það er í raun verið að sækjast eftir
áli í farartæki af umhverfisástæð-
um til að létta bíla og járnbrautir
og þar af leiðandi minnka kolefnis-
útblástur þannig að mótrökin eftir
umhverfissjónarmiðum bíta svo-
lítið í halann á sér. Við erum að
horfa upp á hnattrænt vandamál
sem verður að horfa á heildrænt
til að finna bestu lausnina, meðal
annars með því að hafa stjórn á
neyslunni, sem stýrir eftirspurn-
inni eftir öllum hlutum, og reyna
að lágmarka áhrif þeirrar neyslu
sem á sér stað.
Ef litið er framhjá orkumálum, snýst
málið kannski um að almenningur
hefur efasemdir við meiri stóriðju?
Það kom skýrt fram í könnun
sem var gerð fyrir Samál fyrir
stuttu að viðhorf til áliðnaðar hér á
landi er geysilega jákvætt, sérstak-
lega meðal þeirra sem eru búsett-
ir nálægt álverunum, og það sýnir
að við erum að reyna að vinna með
nágrönnum okkar og standa okkur
vel.
Þetta virðist hins vegar vera
ákveðin pólitísk stöðutaka að stilla
okkur upp sem einhverju neikvæðu
og er í ætt við trúarbrögð þar sem
verður að vera eitthvað vont til að
þjappa sér saman gegn. Það er bara
liður í áróðurstækni að stilla þessu
upp með þessum hætti.
Telur þú þá að almenningur sé að
snúast á sveif með Helguvíkurverk-
efninu?
Almennt held ég að fólk beri
ágætt skynbragð á mikilvægi iðn-
aðarins fyrir hag Íslands sem ein
af okkar undirstöðuatvinnugrein-
um. Þar er hægt að bera saman
við sjávarútveginn, sem hefur líka
verið að ganga í gegnum ákveðna
þróun í ætt við þessa klasahugsun
sem hefur verið í umræðunni. Við
sjáum hvernig ýmis konar fyrir-
tæki hafa verið að spretta upp sem
ættu ekki undirstöðu ef ekki væri
íslenskur sjávarútvegur. Þar eru
þekkingarfyrirtæki, fjármálafyr-
irtæki og fleira og það sama má sjá
í áliðnaðinum. Með því að hafa þrjú
fyrirtæki á markaðnum eru mikil
umsvif. Fyrirtæki sem hafa verið
að þjónusta okkur eru farin að selja
sína þekkingu út fyrir landsteinana
og sá hópur er sívaxandi. Varðandi
orkugeirann er sú þekking mikil-
væg sem orðið hefur í byggingu
og rekstri jarðvarmavirkjana sem
skapar okkur ákveðna sérstöðu.
Sú þekking væri í raun ekki til í
sama mæli á Íslandi nema af því að
menn hafa getað byggt upp þessi
fyrirtæki og þekkinguna í kring-
um þau á síðustu árum og áratug-
um, meðal annars með því að selja
orku til stóriðju þar sem frumtekj-
urnar liggja og byggja utan á sig.
Þetta hangir allt saman og nú eru
fjölmörg tækifæri fyrir íslensk fyr-
irtæki erlendis.
Við finnum fyrir mjög miklum
og víðtækum stuðningi við Helgu-
víkurverkefnið, alls staðar í þjóðfé-
laginu. Fólk hefur þungar áhyggj-
ur af stöðu atvinnumála og þekkir
af fenginni reynslu að svona verk-
efni skila miklum árangri. Það er
alveg sama hvert ég fer, það er allt-
af sama spurningin: Hvenær ætlið
þið að fara á fulla ferð?
Tilbúnir að fara strax af stað
BJARTSÝNN Ragnar Guðmundsson, forstjóri Norðuráls, segist finna almennan stuðning við álver í Helguvík, enda geti það skipt sköpum fyrir efnahagslífið. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Þorgils
Jónsson
thorgils@frettabladid.is
Við finnum
fyrir mjög
miklum og
víðtækum
stuðningi við
Helguvíkur-
verkefnið,
alls staðar í
þjóðfélaginu.
Ragnar segist sannfærður
um að framkvæmdir geti
komist fljótt á beinu braut-
ina. Það gæti haft með sér
mikil jákvæð áhrif, ekki síst
í atvinnumálum þar sem
10.000 störf munu myndast
á framkvæmdatímanum og
2.000 störf yrðu til fram-
búðar.
„Verkefnið getur valdið
straumhvörfum í atvinnu-
málum á Suðurnesjum og á
höfuðborgarsvæðinu.
Það getur haft mikil áhrif á
lífskjör á landinu, atvinnustig
og annað slíkt. Það hefur sýnt sig með því að spár gera ráð fyrir innan við
tveggja prósenta hagvexti á næsta ári, en helmingi meiri ef hjólin fara að
snúast í Helguvík. Svo hafa framkvæmdirnar ekki síst óbein áhrif, til dæmis
á væntingar fólks sem fer að sjá að það sé eitthvað nýtt að fara að gerast.
Það hefur svo þau áhrif að almenningur fer að hugsa öðruvísi um eigin
buddu. Fólk fer að eyða peninum í viðhald á húsum, kaup á bílum eða lista-
verkum eða í að fara frekar út að borða. Ég held að þessi huglægu áhrif séu
mjög mikilvæg í þessu og fleiri stórum verkefnum sem verið er að vinna að.
Íslenskt efnahagslíf getur tekið miklum breytingum á stuttum tíma ef menn
einsetja sér að klára þessi mál og gera þau fljótt og vel og sérstaklega getur
þetta hjálpað minni fyrirtækjum, sem munar um öll verkefni.“
Samfélagsleg áhrif álvers í Helguvík
FRÁ FRAMKVÆMDUM Í HELGUVÍK. Ragnar segir
verkefnið í Helguvík geta valdið straumhvörfum
í atvinnumálum á Suðurnesjum.