Fréttablaðið - 29.12.2010, Blaðsíða 47

MARKAÐURINN 9MIÐVIKUDAGUR 29. DESEMBER 2010
Valdatími Framsóknarflokks og Sjálf-
stæðis flokks er liðinn og ólíklegt að hann
komi aftur. Flokkarnir klóra í bakkann í
dauðateygjum sem geta tekið nokkur ár,
að mati Guðmundar Ólafssonar, lektors í
viðskiptadeild Háskóla Íslands.
Guðmundur segir margt líkt með eftir-
mála hrunsins hér og í gömlu Sovétríkj-
unum eftir fall kommúnismans í kringum
1991. „Þetta er breytingaskeið sem við
vitum ekki hvernig endar. En ástandið
verður samt örugglega ekki eins og það
var. Ég held satt best að segja að Fram-
sóknarflokkur og sennilega Sjálfstæðis-
flokkur sömuleiðis nái aldrei aftur völdum. Eitthvað alveg nýtt mun koma upp
úr þessu,“ segir hann og rifjar upp að í Sovétríkjunum hafi það tekið nokkur
ár fyrir valdablokkir að leysast upp og nýjar að verða til.
Guðmundur bendir á að síðastliðin tuttugu ár hafi tvö helstu stjórnmála-
kerfi mannsandans orðið gjaldþrota. Í tilviki Sjálfstæðisflokksins sé það ný-
frjálshyggjan sem hafi steytt á skeri.
Hann telur völdin í viðskiptalífinu liggja hjá kvótaeigendum. „Sjávar-
útvegurinn er eina valdablokkin sem hefur völd í gegnum fjármagnið. Hann
hefur sterka stöðu að óbreyttu. En kvótaeigendur mega búast við því að tapa
völdum ef þeir halda áfram að styðja Sjálfstæðisflokkinn. Það er ekki víst
að hann komist aftur til valda. Og þótt hann komist til valda er ekkert víst að
hann verði einráður aftur,“ segir Guðmundur og bætir við að flokkurinn í dag
sé veikur bakhjarl. Kvótaeigendur verði að leita á önnur mið.
2010
„Það er greinilegt að völdin hafa færst í
auknum mæli til stjórnvalda. Sumir ráð-
herrar hafa kennt forsvarsmönnum í við-
skipta- og atvinnulífi um það hvernig fór
og eru óhræddir við að halda þeirri skoð-
un á lofti og sýna hver hefur valdið,“ segir
Hreggviður Jónsson, stjórnarformaður
lyfsölufyrirtækisins Vistor og varamaður í
stjórn Viðskiptaráðs Íslands.
Hreggviður segir stjórnvöld hafa verið
dugleg að skammast út í viðskiptalífið og
minnist þess að á síðustu tveimur þingum
Viðskiptaráðs hafi Jóhanna Sigurðar dóttir
forsætisráðherra stigið í pontu og lesið yfir
mönnum pistilinn eins og þar væru allir á
sakabekk.
„Stóru skilaboðin frá stjórnvöldum eru
þau að viðskiptalífið hafi misfarið með vald
sitt, því sé um að kenna hvernig komið sé
fyrir efnahagslífinu og stjórnvöld ætli að
sjá til þess að það gerist ekki aftur,“ segir
hann og bendir á að stjórnvöld séu óhrædd
við að beita valdi sínu, jafnvel þótt það sé
þvert á ráðgjöf fagaðila. Slíkt sé greinilegt
í uppstokkun sjávarútvegsráðherra á fisk-
veiðistjórnunarkerfinu þótt það sé ekki talið
skynsamlegt út frá þjóðhagkvæmnissjónar-
miðum.
„Það má nefna önnur dæmi eins og um-
ræðuna um Magma og HS Orku þar sem
ráðherrar og aðrir stjórnmálamenn hafa
talað mjög frjálslega um að beita valdi til að
ná fram niðurstöðu í það mál sem samræm-
ist þeirra pólitísku skoðunum,“ segir hann.
„Framganga þessarar ríkisstjórnar sýnir að menn ætla að nota vald sitt
og beita því,“ segir Hreggviður og bendir á að nýtt frumvarp um breytingar á
lögum um opinber innkaup sé dæmi um aukin ríkiafskipti sem berlega muni
hafa áhrif á afkomu fjölda fyrirtækja og atvinnuöryggi fólks sem hjá þeim
vinnur.
„Þetta er ekki leiðin til að koma hjólum atvinnulífsins í gang, það er að
segja að draga tennurnar úr einkageiranum og auka ríkisafskipti.“
HREGGVIÐUR JÓNSSON
Stjórnvöld hafa hrifsað völdin af
viðskiptalífinu
Framganga ríkisstjórnarinnar sýnir að menn ætla að nota
vald sitt og beita því, segir forstjóri Vistor.
Viðskiptablokkirnar sem tröllriðu samfé-
laginu í áratug fyrir efnahagshrunið eru
fallnar og arftakar þeirra að taka við.
„Við verðum í millibilsástandi þangað til
fjárhagsleg endurskipulagning hinna ýmsu
fyrirtækja verður lokið. Þangað til munu
fjármálafyrirtæki og lífeyrissjóðir verða
fyrirferðamikil í viðskiptalífi og hið opin-
bera leika stærra hlutverk en áður,“ segir
Gylfi Magnússon, dósent við viðskipta-
fræðideild Háskóla Íslands og fyrrverandi
efnahags- og viðskiptaráðherra.
Gylfi tók virkan þátt í endurreisnarstarf-
inu eftir bankahrunið, var annar tveggja ráðherra utan þings sem settust í
ráðherrastól í bráðabirgðastjórn Samfylkingar og Vinstri grænna í febrúar í
fyrra nokkrum dögum eftir að ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar
liðaðist í sundur í kjölfar þess að Björgvin G. Sigurðsson, forveri Gylfa, vék
forstjóra Fjármálaeftirlitsins frá störfum og sagði sjálfur af sér. Gylfi stóð
upp úr stólnum í september síðastliðnum og hefur nú snúið aftur í háskólann.
Ráðherrann fyrrverandi segir að þótt svo virðist sem fátt hafi breyst í við-
skiptalífinu sé raunin önnur. „Þeir sem stjórnuðu gömlu viðskiptablokkunum
fóru með þeim. Þótt sum fyrirtækin líti svipað út og áður eru oftar en ekki
komnir nýir eigendur og stjórnendur,“ segir Gylfi og reiknar með að þegar
rykið eftir efnahagshrunið setjist muni breytingin í viðskiptalífinu koma í ljós.
„Við erum ekki enn komin á endastöð með það,“ segir hann.
Gömlu valdablokkirnar
heyra sögunni til
Millibilsástand mun ríkja þar til fjárhagslegri endurskipu-
lagningu fyrirtækja lýkur, segir fyrrverandi ráðherra.
GYLFI MAGNÚSSON
„Völdin liggja hjá bönkunum, sem hafa
leyst til sín mikið af fyrirtækjum. Þar virð-
ast hlutirnir sitja fastir. Það er viðskipta-
lífinu ekki til framdráttar,“ segir Þóranna
Jónsdóttir, framkvæmdastjóri hjá verð-
bréfafyrirtækinu Auði Capital.
Þóranna bendir á að mörg fyrirtæki
glími við erfiða skuldsetningu. Leggja þurfi
mörgum fyrirtækjum til nýtt hlutafé og
kröfuhafar þeirra að færa skuldir niður.
Bankarnir eru tregir til þess, að sögn Þór-
önnu.
„Mjög fáir ráða við að greiða bönkunum
að fullu eða taka við rekstri fyrirtækja með
þeirri skuldsetningu sem á þeim hvílir. Því kjósa bankarnir frekar að halda í
fyrirtækin en að losa sig við þau,“ segir Þóranna og bætir við að í sumum til-
vikum hafi bankarnir byggt upp starfsemi í kringum eignarhaldið. Slíkt sé
ekki jákvætt enda tefji það fyrir endurreisninni.
Þóranna segir bankana ekki heppilega fyrirtækjaeigendur. Vandinn sé sá
að engin eiginleg samkeppni sé á bankamarkaði. Við slíkar aðstæður hreyf-
ist allt hægt. Hún segir lífeyrissjóðina í lykilstöðu, þeir séu meðal fárra sem
ráði yfir nægilegu fjármagni nú um stundir til að koma atvinnulífinu af stað.
„Lífeyrissjóðir eru í einstakri stöðu til að knýja á um bættar áherslur í við-
skiptalífinu með því að skýrar kröfur til arðsemi fjárfestinga, til þeirra sem
fara fyrir fé og leggi áherslu á gagnsæi, góða stjórnarhætti og gott við-
skiptasiðferði. Mörg fyrirtæki eru nú þegar að taka frumkvæði í þessum
efnum og því eru tækifærin til staðar,“ segir hún.
ÞÓRANNA JÓNSDÓTTIR
Bankarnir eru með of mikil völd
Fjárfestar halda að sér höndum á meðan bankarnir afskrifa
ekki skuldir fyrirtækja, segir framkvæmdastjóri.
Á sama tíma og menntun kvenna hefur
aukist frá 1999 er uppskera þeirra ekki
í samræmi við uppskeru karla með með
sömu menntun. Staða kvenna í viðskipta-
lífinu hefur lítið breyst eftir hrun.
Dr. Þorgerður Einarsdóttir, prófessor
við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands,
segir fjölgun kvenforstjóra á árunum 2004
til 2008 aðallega vegna tilkomu nýrra
fyrirtækja.
„Þær eru ekki að ganga inn í fyrirtækin.
Það er þvert á fullyrðingar þess efnis að
karllæg gildi hafi hrunið í fjármálakrepp-
unni. Hin karllægu völd lifa áfram,“ segir
Þorgerður, sem kyngreindi hrunið eftir útkomu rannsóknarskýrslu Alþingis
um bankahrunið í vor með Gyðu Margréti Pétursdóttur.
Þær drógu þá ályktun af skýrslunni að innan íslenskra fjármálageirans
hefðu öll aðalhlutverkin verið í höndum karla. Sárafáar konur hefðu skipt
máli. Ætti að koma í veg fyrir annað hrun yrðu stjórnvöld að fylgjast með því
að fyrirtæki færu að lögum um kynjahlutfall í stjórnum hlutafélaga og hug-
uðu að beitingu viðurlaga við brotum á þeim. Fyrir þessu telja þær bæði vera
réttlætisrök og nytjarök þar sem fyrirtæki með kynjablönduðum stjórnum
skili betri arðsemi en fyrirtæki með einsleitum stjórnum.
Þorgerður bendir á að þótt konum hafi fjölgað í viðskiptafræðideild Há-
skóla Íslands á síðastliðnum tíu til fimmtán árum, þær séu nú um og yfir
helmingur nemenda, bendi lítið til að menntunin hafi skilað þeim áhrifa-
stöðum í atvinnulífinu í svipuðum mæli og körlum.
Þetta kemur sömuleiðis skýrt fram í niðurstöðum samnorrænnar könnun-
ar Norðurlandaráðs um stöðu kvenna í atvinnulífinu og samstarfssamnings
Creditinfo og nokkurra íslenskra aðila, þar á meðal Félags kvenna í atvinnu-
rekstri.
Í fyrri skýrslunni kemur fram að kvenforstjórar voru í fimmtán fyrirtækjum
af hverjum hundrað hér árið 1999 en nítján af hundrað árið 2008. Þetta er
fjögurra prósentustiga aukning á níu ára tímabili. Svipuð breyting varð á
fjölda kvenna í stjórnum fyrirtækja.
Þorgerður segir þetta nánast kyrrstöðu og bendir á að hrunið hafi ekki
orðið til að auka hlut kvenna í atvinnulífinu líkt og vonir stóðu til. Þótt konum
hafi fjölgað með auknu fylgi félagshyggjuflokka eftir hrun sé atvinnulífið
aftar á merinni. Konur virðist ekki eiga greiða leið inn í fyrirtæki þar sem
karlar séu fyrir.
GUÐMUNDUR ÓLAFSSON
Karlar eru enn við völd
í viðskiptalífinu
Þrátt fyrir að fleiri konur mennti sig í viðskiptafræðum eru
dyr atvinnulífsins þeim enn lokaðar. Huga verður betur að
kynjahlutföllum í stjórnum fyrirtækja.
Völdin hjá sjávarútveginum
Gömlu valdablokkirnar eru í dauðateygjunum. Nokkur ár
tekur fyrir nýjar að verða til, segir lektor við viðskiptafræði-
deild Háskóla Íslands.
LOKKIR FALLA
þeirra sem Fréttablaðið hefur rætt við
mmála um að valdablokkirnar hafi að
runið til grunna með falli bankanna og
sins sem fylgdi í kjölfar stjórnarslita í
árs 2009. Þeir sem hafi komið við sögu
m árin hafi tapað gífurlegum fjármun-
ni að því hörðum höndum að halda því
m eftir standi á meðan aðrir séu undir
yfirvalda vegna gruns um misferli. Þá
luti valdaklíkunnar fyrrverandi ekki
r vært hér á landi og farið utan.
viðmælendur Fréttablaðsins séu ekki
máli um það hvar völdin liggi í dag
r sammála um að rykið hafi enn ekki
r hrunið, fulltrúar fyrrverandi valda-
klóri í bakkann en muni líklega ekki
indi sem erfiði. Vald þeirra heyri til
m sé að líða undir lok og að nýir vald-
uni taka við. Hverjir það verði sé ekki
segja.
u rísa
DR. ÞORGERÐUR EINARSDÓTTIR
Stóru skilaboðin frá
stjórnvöldum eru
þau að viðskiptalífið
hafi misfarið með
vald sitt, því sé um
að kenna hvernig
komið sé fyrir efna-
hagslífinu og stjórn-
völd ætli að sjá til
þess að það gerist
ekki aftur.
Á L I T