Fréttablaðið - 29.12.2010, Blaðsíða 52

MARKAÐURINN 29. DESEMBER 2010 MIÐVIKUDAGUR14
Evran hefur verið á hættulegum slóðum megnið af árinu. Ráðamenn í Evrópusambandinu hafa þurft að róa lífróður til að forða henni frá verstu
pyttunum.
Harðast úti hafa Grikkir og Írar orðið, en
strangar aðhaldsaðgerðir hafa verið sam-
þykktar í Bretlandi, á Spáni, í Frakklandi
og Þýskalandi og víðar.
Almenningur hefur sjaldnast verið sáttur
og efnt til fjölmennra mótmæla sem á Grikk-
landi og víðar hafa snúist upp í óeirðir.
Grípa þurfti til öflugra neyðarráðstafana
á árinu til að forða bæði gríska og írska
ríkinu frá hruni.
SKULDAVANDI
Halli á ríkisfjárlögum var kominn upp í
rúm 15 prósent á Grikklandi og rúm 14 pró-
sent á Írlandi, eða langt fyrir ofan fjögurra
prósenta hámarkið sem Evrópusambandið
gerir kröfur um.
Flest lönd evrusvæðisins voru raunar
komin langt upp fyrir þetta hámark. Á
Spáni var fjárlagahallinn kominn upp í rúm
11 prósent, í Portúgal upp í rúm níu prósent
og í Frakklandi upp í 7,5 prósent.
Á Grikklandi voru ríkisskuldirnar auk
þess komnar upp í næstum 130 prósent af
þjóðarframleiðslu, á Ítalíu upp í 116 pró-
sent og í Belgíu 96 prósent.
Allt þetta sligar efnahag ríkjanna, svo
mjög að óttast hefur verið um framtíð
evrunnar. Til þess að koma í veg fyrir
allsherjar hrun hafa bæði einstök ríki og
Evrópusambandið í heild gripið til strangra
ráðstafana.
BJÖRGUNARAÐGERÐIR
Í byrjun maí samþykktu Evrópusambandið
og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn að stofna
neyðarsjóð ti l að tryggja markaðs-
stöðugleika á evrusvæðinu.
Inni í þessum aðgerðum var sameiginlegur
björgunarpakki fyrir Grikkland upp á 110
milljarða evra, og fengu Grikkir þetta fé
lánað til þriggja ára. Af þessari fjárhæð
komu 80 milljarðar evra úr sameiginlegum
sjóðum Evrópusambandsins en afgangur-
inn frá AGS.
Í nóvember var svo röðin komin að Ír-
landi, sem fékk úthlutað nærri hundrað
milljónum evra úr neyðarsjóðnum bæði
til að ráða við afborganir af lánum ríkis-
ins og til að bjarga bönkum landsins frá
yfir vofandi gjaldþroti.
SÁRSAUKI
Gríska stjórnin greip til þess ráðs að draga
harkalega úr ríkisútgjöldum, meðal annars
með því að lækka laun opinberra starfs-
manna um 15 prósent, hækka eftirlauna-
aldur.
Á Írlandi kynnti Brian Lenihan fjármála-
ráðherra ströng niðurskurðarfjárlög nú í
byrjun desember, sem bætast ofan á strang-
ar aðhaldsaðgerðir undanfarin tvö ár. Al-
menningur þar í landi er orðinn langþreyttur
á þessum aðgerðum og stjórnin hefur boðað
til kosninga fljótlega eftir áramótin.
Í Frakklandi boðaði stjórn Nicolas Sar-
kozy snemnma árs til aðhaldsaðgerða sem
fólu meðal annars í sér áform um hækkun
eftirlaunaaldurs um tvö ár. Frakkar efndu
mánuðum saman til nær daglegra fjölda-
mótmæla gegn þessum aðgerðum stjórn-
valda, sem þrátt fyrir sannkallað neyð-
arástand vegna verkfallsaðgerða voru
samþykktar þegar komið var fram í nóv-
ember.
Í Bretlandi þurfti ný ríkisstjórn Íhalds-
flokksins og Frjálslyndra að draga saman
seglin í ríkisfjármálum svo um munar og
í Þýskalandi stefnir ríkisstjórn Angelu
Merkel að sparnaði upp á 80 milljarða evra
næstu þrjú árin.
HÆGUR BATI
Í Bandaríkjunum hafa efnahagsmálin einn-
ig verið erfið. Framan af árinu virtist sem
Bandaríkin væru hægt og rólega að ná sér
eftir kreppuna miklu en um mitt ár virt-
ist efnahagsbatinn í hættu og ný kreppa
jafnvel í uppsiglingu. Seðlabanki Banda-
ríkjanna ákvað þá að grípa til róttækra að-
gerða og boðaði skuldabréfakaup í stórum
stíl, sem virðist hafa bjargað ríkissjóðnum
fyrir horn í bili. Undir lok ársins samþykkti
Bandaríkjaþing að veita meira en 800 millj-
arða dala í skattaafslátt og í atvinnuleysis-
bætur. Almennt er þó talið að Bandaríkin
komist ekki almennilega út úr kreppunni
fyrr en eftir nokkur ár.
Rétt eins og Evrópusambandið sam-
þykkti Bandaríkjaþing á árinu nýjar og
strangar reglur fyrir viðskiptalífið, sem
eiga að tryggja að hvorki slælegt eftirlit
né áhættusækni bankastjórnenda geti vald-
ið nýju fjármálahruni á borð við það sem
gerðist árið 2008. Sett var á laggirnar ný
stofnun til verndar viðskiptavinum bank-
anna og stjórnvöld fá heimildir til að loka
hreinlega stórfyrirtækjum sem stofna efna-
hagslífi þjóðarinnar í heild í hættu.
Í ANNAÐ SÆTI
Á árinu náði Kína þeim áfanga að verða
annað stærsta hagkerfi heims, næst á eftir
Bandaríkjunum. Kínverjar komust þar
fram úr Japönum sem áratugum saman
hafa verið í öðru sætinu á þessum lista.
Hagfræðingar spá því að eftir rúman ára-
tug geti Kínverjar einnig komist fram úr
Bandaríkjamönnum og verði komnir með
stærsta hagkerfið.
Lágt gengi kínverska júansins hefur
valdið mikilli spennu á gjaldeyrismörkuð-
um, jafnvel svo að ótti hefur vaknað um að
viðskiptastríð geti hafist. Bæði Bandarík-
in og Evrópusambandið kvarta undan því
að Kínverjar haldi gjaldmiðli sínum of lágt
skráðum, sem kemur kínverskum útflytj-
endum til góða á kostnað bandarískra og
evrópskra framleiðenda.
BÍLAR
Bílaiðnaðurinn hefur einnig verið töluvert
í fréttum á árinu, einkum í tengslum við
innkallanir á milljónum bifreiða frá Toyota
vegna margvíslegra framleiðslugalla.
Bandaríski bílaframleiðandinn General
Motors náði sér hins vegar á strik á árinu
eftir gjaldþrot árið 2009, þar sem Banda-
ríkjastjórn hafði komið til bjargar og út-
vegað 50 milljarða dala frá skattgreiðend-
um til að halda fyrirtækinu á floti.
Neyðarráðstafanir til varnar
evrunni og bönkunum
Illviðráðanlegur skuldavandi flestra auðugustu ríkja heims hefur haldið áfram að sliga efnahagslíf
þeirra á árinu sem er að líða. Guðsteinn Bjarnason leit yfir viðskiptalíf ársins utan landsteinanna.
GLÍMT VIÐ VANDANN Dominique Strauss-Kahn, framkvæmdastjóri Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, og Jean-Claude
Trichet, bankastjóri seðlabanka Evrópusambandsins, þurftu margt að ræða þegar þeir hittust í Brussel snemma í
desember. NORDICPHOTOS/AFP
MÓTMÆLI Á GRIKKLANDI Efnahagshrunið á Grikklandi og strangar aðhaldsaðgerðir ríkisins hafa vakið reiði íbúanna, rétt eins og víðar í Evrópu þar sem stjórnvöld hafa þurft að draga saman seglin á kostnað almennings.
NORDICPHOTOS/AFP
E R L E N D U R A N N Á L L Á R S I N S 2 0 1 0 2010