Fréttablaðið - 26.03.2011, Blaðsíða 18

26. mars 2011 LAUGARDAGUR18
H
vernig hafa þess-
ir dagar verið frá
því að þið Lilja til-
kynntuð úrsögn-
ina?
„Þeir hafa auð-
vitað verið erfiðir og það er léttir að
þetta skuli vera búið. Ég hef fengið
mikil viðbrögð og langflest jákvæð
fyrir utan þessi frá stjórnum félag-
anna í kjördæminu. Bláókunnugt
fólk af öllu landinu hefur haft sam-
band.“
Það var talað um svik við fólkið
og flokkinn, hvað finnst þér um þá
umræðu?
„Mér finnst hún röng, ég hef ekki
farið gegn þessari ríkisstjórn í neinu
máli nema að ég sat hjá í fjárlögun-
um. Ég hef hins vegar verið mjög
gagnrýninn innan flokksins og það
sem ég er að gefast upp á voru van-
efndir í stóru málunum.
Þetta á sér mjög langan aðdrag-
anda og eiginlega strax frá því að
bráðabirgðaríkisstjórnin var mynd-
uð í febrúar 2009. Þar var ég afskipt-
ur í öllum viðræðum og ekki hafður
með í ráðum um nokkur mál.“
Um hvaða vanefndir ertu að tala?
„Stóra málið mitt í kosningunum
2009 var ESB-umsóknin og Icesave.
Ég hef þurft að kyngja því og það gat
ég ekki lengur. Ég gaf þau loforð að
ég myndi berjast heils hugar gegn
ESB og ég held að ég hafi fengið
gríðarlegt fylgi út á það og talsvert
út fyrir raðir hefðbundinna Vinstri
grænna.
Í stjórnarmyndunarviðræðun-
um í maí kom strax fram að sækja
ætti um aðild og þá þegar bókaði ég
skrifleg mótmæli í þingflokknum
og undir hana tóku fjórir aðrir þing-
menn. Í stjórnarsamstarfsyfirlýs-
inguna kom þessi klásúla um að ég
og við mættum haga okkar málflutn-
ingi í málinu eins og okkur sýndist,
bæði innan þings og utan. Strax eftir
stjórnarmyndunina kom fjármála-
ráðherra fram með Icesave-samning
eins og þrumu úr heiðskíru lofti. Ég
hafði rætt það mál við Steingrím
um vorið og hann sagði að við skyld-
um fresta því. Icesave er skilgetið
afkvæmi ESB-umsóknar. ESB hefði
aldrei tekið á móti umsókn ef við
hefðum ekki gefið út yfirlýsingar
um að ábyrgjast Icesave.“
Samið á ný ef dómsmál tapast
Hvað hefur farið öðruvísi í ESB-ferl-
inu en þú óskaðir?
„Umsóknin hefur snúist upp í
aðlögunarviðræður og í rýnivinn-
unni hefur krafan í þingsályktuninni
um að tryggja grundvallarhagsmuni
okkar í sjávarútvegsmálum og fleiru
verið útvötnuð. Það voru mér djúp
vonbrigði að sjá þetta gerast því
Steingrímur hafði sagt í maí og júní
2009 að Ísland myndi eins fljótt og
auðið yrði flagga sínum grundvallar-
hagsmunum, okkar stóru málum og
kröfum. Það er ekki gert með hætti
sem þykir nægjanlegur.
Síðan er aðlögun í fullum gangi
og til marks um það er að aldrei
hafa verið lagðar fyrir þingið fleiri
tilskipanir ESB en í vetur á öllum
sviðum. Þær streyma inn.“
Hvernig líst þér á stöðuna varð-
andi Icesave?
„Það var gríðarlegur ágreining-
ur um það mál í flokknum og Stein-
grímur hélt því fram sumarið 2009
að ef við samþykktum ekki þá færi
allt í kalda kol í efnahagsmálum og
öðru. Það hefur ekki gerst, það hefur
ekkert versnað. Það getur verið að
lánafyrirgreiðsla hafi tafist eitthvað
en annað ekki.
Auðvitað átti strax að tengja alla
flokka inn í málið til að ná árangri
og þessi samningur sem nú er á
borðinu er til muna betri en sá fyrri
og ég samþykkti hann á þinginu. Ég
er þó þeirrar skoðunar að þó hann
verði felldur í kosningunum þá verði
það ekki slík katastrófa fyrir Íslend-
inga sem sumir segja, það gerist
þá ekki annað en að hann fer fyrir
EFTA-dómstólinn og þar fáum við
úrlausn. Ef hún verður gegn okkur
þá hef ég enga trú á öðru en að við
setjumst að sama samningaborði á
Vanefndir VG í stóru málunum
Atli Gíslason sagði sig á mánudag úr þingflokki VG. Í samtali við Björn Þór Sigbjörnsson rekur Atli aðdraganda þess aftur til
2009 þegar VG fór í ríkisstjórn. Ekki hafi verið tekið tillit til hans sjónarmiða og tilraunir til málamiðlana reynst árangurslausar.
Í STOFUNNI HEIMA Atli flutti nýlega í Gerðin í Reykjavík og býr nú steinsnar frá æskustöðvunum. Út um gluggann blasir Esjan við
en Atli sækir kraft í Reykjavíkurfjallið og þrífst síður þar sem hann sér það ekki. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Atli stýrði þingmannanefnd-
inni sem fjallaði um skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis.
Auk ítarlegrar þingsályktun-
ar um skýrsluna er lands-
dómsmálið þaðan komið.
„Landsdómshliðin fór út
í pólitísk hrossakaup, það
voru undirmál í gangi, eitt-
hvað sem ég hef aldrei náð
utan um. Ég vann málið
mjög faglega, eingöngu
lögfræðilega, og spurði mig
oft hvort ég væri í pólitískri
vegferð en gat alltaf svarað
því neitandi. Við fengum
fimm virta fræðimenn
til að leggja mat á þetta
og það var ráðgjöf þeirra
allra nema eins sem hafði
vomur að það sem fram
væri komið og við áttum
að starfa eftir væri nægilegt
og líklegt til sakfellis. Þessi
niðurstaða var faglega
lögfræðilega rökstudd. Það
var mikill styr um þetta og
samfylkingarfulltrúarnir
og sjálfstæðismennirnir í
nefndinni áttu mjög erfitt
með að ákveða sig. Að
endingu varð úr að meiri-
hluti nefndarmanna ákvað
málshöfðun gegn fjórum
ráðherrum.
Ég hélt að þetta yrði allt
fellt en svo fór að Geir einn
var ákærður og miðað við
viðbrögð sjálfstæðismanna
í salnum fékk ég sterkt á
tilfinninguna að þeir hefðu
verið sviknir. Ég var raunar
þeirrar skoðunar að það
ættu annaðhvort að vera
allir eða enginn. Að taka
Geir einan var óeðlilegt, það
var þvert á það sem okkar
sérfræðingar komust að.
Er þá ekki óeðlilegt að
fara ekki fram gegn Geir?
„Það eru lagalegar for-
sendur fyrir hvoru tveggja.
Þetta var ekki heild heldur
áttu fjórir einstaklingar í
hlut en ég hef hugsað um
það eftir á hvort maður
hefði getað náð annarri
niðurstöðu. Að sam-
þykkja vítur á þinginu með
þingsályktun var ein leiðin.
Ég hugsaði hana. Í skýrslu
rannsóknarnefndarinnar
voru þessir fjórir ráðherrar
taldir hafa sýnt af sér
vanrækslu. Í okkar nefnd
vorum við í meginatriðum
sammála flestu í skýrslunni
en sjálfstæðismenn vildu
ekki leggja dóm á þessar
vanrækslusyndir og það
varð til þess að sú leið
lokaðist eiginlega.“
VÍTUR Á FYRRVERANDI RÁÐHERRA KOMU TIL ÁLITA
grundvelli þessa samnings sem ligg-
ur fyrir.
Sem lögfræðingur er ég þeirrar
skoðunar að það séu heldur meiri
líkur á að við töpum slíku máli
en vinnum. Það byggi ég fyrst og
fremst á jafnræðisreglunni sem
er mjög sterk í evrópskum rétti.
Í þessu tilviki að jafnræði beri að
ríkja meðal viðskiptamanna Lands-
bankans í London og í Austurstræti.
Ég var lengi að komast að þeirri
niðurstöðu að styðja þetta en gerði
það á heildstæðu mati. Þetta er með
verri ákvörðunum sem ég hef kom-
ist í, einn daginn var ég á móti og
þann næsta með og svona sveifluð-
ust mjög margir. En reyndin er sú að
miðað við þær tölur sem eru nefnd-
ar er þetta ekki stóra vandamálið
okkar í fjárhæðum talið.“
Farið gegn stefnunni
Farðu betur yfir þessar vanefndir
sem þú talaðir um.
„Ef ég held áfram með ESB þá
var samþykkt á flokksráðsfundi að
sækja ekki um IPA-styrki sem eru
klárir aðlögunarstyrkir. Það er hins
vegar gert þvert á það. Með þeim er
verið að kaupa velvild inni í fræða-
samfélaginu og víðar, það er mas-
sívur áróður í gangi.
Annað stórt mál sem olli mér
miklum vonbrigðum er Magma-
málið. Í því flutti ég tillögu í sam-
ræmi við stefnuskrá Vinstri grænna
og í samræmi við samstarfsyfir-
lýsingu ríkisstjórnarinnar um að
ríkið gengi inn í samninga um kaup
Magma á HS orku. Málið fór svo
í aðrar hæðir þegar við Guðfríð-
ur Lilja sögðum í júlí 2010 hingað
og ekki lengra. Úr varð að fram
fóru miklar viðræður milli mín og
Guðfríðar Lilju við Steingrím og
Jóhönnu Sigurðardóttur. Það var
leyst með þeim hætti að það hefur
ekkert komið út úr því.
Satt að segja vorum við í dauða-
færum trekk í trekk að leysa þennan
hlut til okkar en þau voru öll misnot-
uð. Á sama tíma var lagður ellefu og
hálfur milljarður í Sjóvá almennar
og samið við Saga Capital, VBS og
fleiri.
Síðan sátum við hjá við afgreiðslu
fjárlagafrumvarpsins. Við felldum
það ekki, við sátum hjá. Ég hafði
verið í fríi í þinginu í tvo mánuði
sem var í samræmi við stefnu VG
að hleypa varaþingmönnum að og
þegar ég kom til baka lagði ég fram
mjög ítarlegar tillögur um breytta
forgangsröðun og um tekjuöfl-
un upp á tæpa þrjá milljarða. Það
var á grundvelli frumvarps sem
hefur legið í ríkisstjórninni frá því
í nóvember í fyrra um aukningu á
kvóta og leigu á veiðiheimildum.
Þessum tillögum var öllum hafnað.
Tvisvar fór ég á fund Steingríms til
að ítreka þetta, ég vildi allt til vinna
til að skapa frið og reyndi ítrekað að
ná málamiðlun. Ég gekk mjög langt,
fór niður fyrir það sem ég taldi lág-
markskröfur, en allt kom fyrir ekki.
Hins vegar gerðist það að milli
annarrar og þriðju umræðu komu
fram tillögur frá fjármálaráðherra
og stjórnarþingmönnum á lands-
byggðinni um auknar fjárveitingar
hingað og þangað sem ég tel vera
illa forgangsraðað. Meðal annars
350 milljónir til lífeyrisþega. Þegar
maður er í blóðugum niðurskurði
þá verður maður að forgangsraða
býsna blóðugt og ég mat það svo
að það væri dýrmætara að leggja
fram fé sem gæti komið í veg fyrir
atvinnuleysi. Það er mesta bölið sem
við búum við.
Ég vil líka nefna AGS. Haustið
2008 lagðist flokkurinn mjög gegn
samkomulaginu við AGS. Við töldum
alltof, alltof bratt farið. Síðan fórum
í ríkisstjórn og tókum við samkomu-
laginu en gerðum ekki tilraun til að
breyta því heldur framlengdum það.
Þetta er enn eitt grundvallarmálið
sem flokkurinn barðist gegn.“
Þreifst ekki lengur
„Þetta safnaðist allt saman með
þeirri slæmu stjórnmálamenningu
sem hér líðst, foringjaræði og öðru
slíku og ég var hættur að þrífast,
bæði persónulega og pólitískt. Ég
sagði mig úr þingflokknum vegna
formsins, stjórnmálamenningar-
innar og þessara fráhvarfa frá
grundvallarmálum VG. Ég treysti
mér ekki til að vera lögafgreiðslu-
maður, ég vil hafa eitthvað til mál-
anna að leggja. Ég vil að við tölum
saman, ég vil ekki foringjaræði, ég
vil koma stjórnmálamenningunni úr
því að vera vanþroskuð.“
Mér heyrist þú líka hafa orðið
fyrir miklum vonbrigðum með Stein-
grím J. Sigfússon.
„Ég hef bæði orðið fyrir miklum
vonbrigðum með flokkinn og hann
sem formann.“
Þú segir þig málamiðlanamann,
hefðir þú ekki átt að gefa meira eftir
af þínum kröfum og lúta meirihluta-
vilja?
„Hvað gat ég gefið meira eftir
þegar ég fékk ekkert? Dæmið um
fjárlögin er kýrskýrt. Ég fundaði
með Steingrími og var kominn niður
í ekki neitt í málamiðlunum en fékk
ekkert. Í Magmamálinu fékk ég
ekkert, í ESB ekkert. Þar er ég bara
að biðja um að það sé flaggað í sam-
ræmi við þingsályktunartillöguna.
Ég er málamiðlanamaður en ég get
ekki endalaust miðlað málum í núll.
Og af því að ég tala um stjórn-
málamenninguna þá voru við-
brögðin eftir hjásetuna mjög hat-
römm innan míns flokks. Starfandi
þingflokksformaður lýsti yfir að
við værum ódrenglynd og vara-
formaður fjárlaganefndar að við
værum að lítilsvirða fjárlaganefnd.
Þetta eru stór orð fyrir það að hafa
skoðanir. Síðan sagði forsætisráð-
herra að við yrðum að gera upp
við okkur hvort við styddum ríkis-
stjórnina eða ekki.
En vel að merkja; ég hef verið í
stjórnarandstöðu í ESB-málinu frá
upphafi, ég hef leyfi til þess í sam-
starfsyfirlýsingunni. Þegar þetta er
mitt stóra mál og ég búinn að bóka
mig frá því heiðarlega hvað er ég
þá að svíkja? Ég tel mig hafa komið
fullkomlega heiðarlega fram og
staðið við mínar hugsjónir og mína
réttlætiskennd.“
Framhaldið ræðst í haust
Þú sagðist á mánudag hafa velt fyrir
þér að hætta í pólitík. Ertu enn að
velta því fyrir þér?
„Það er enn inni í myndinni að ég
hætti en ekki á þeirri kröfu sem nú
er uppi. Það vita þeir sem standa
mér næst og trúnaðarmenn í kjör-
dæminu að árið 2007 gaf ég mér
fjögur ár, ég ætlaði að prófa þetta
og gera svo upp hug minn. Mig óraði
ekki fyrir að hér yrði hrun og kosn-
ingar 2009 og allt færi í upplausn í
þessu þjóðfélagi. Fyrir kosningarn-
ar 2009 var ég mjög hugsi um hvort
ég ætti að gefa kost á mér aftur því
ég þrífst illa í þessari vanþroskuðu
stjórnmálamenningu. Kannski er
það vegna þess að ég vann í tæp 30
ár í lögmennsku og lögmenn reyna
málamiðlanir og sætta mörg mál.
Leikreglurnar í lögmennskunni eru
mjög skýrar og góðar. Ég vildi óska
þess að það væri þannig á þingi.“
Getur farið svo að þú hverfir af
þingi innan fárra vikna?
„Nei, ekki innan fárra vikna,
ég endurskoða hug minn í haust.
Ég ætla að sjá hverju fram vindur
í pólitíkinni, það er mikil gerjun í
þjóðfélaginu, við sáum það best á
Besta flokknum í Reykjavík, fólk
er leitandi. ESB-málið er þess eðlis
að það er heit kartafla í öllum flokk-
um nema Samfylkingunni, það er
ágreiningur alls staðar annars stað-
ar. Það eru Evrópusinnar í öllum
flokkum og mjög sterkir í mínum
flokki.
Ég hugsa minn gang og sé til
hvað gerist næstu mánuði. Það má
vera að ég taki þátt í störfum nýrr-
ar hreyfingar gegn ESB þó ég ætli
ekki að hafa frumkvæði að stofnun
slíkrar hreyfingar.“
Vonbrigðin mikil með margt
Þú hefur fylgst lengi með pólitíkinni,
verið pólitískur alla tíð. Eru stjórn-
málin öðru vísi en þú taldir?
„Nei, stjórnmálamenningin hefur
verið svona um áratugaskeið en ég
hélt ég að ég væri að fara í leiðang-
ur miðað við stefnuskrá VG til að
breyta þessu.
Árið 2003 var leitað til mín um að
koma í framboð í Reykjavík og ég
ákvað að slá til. Ég náði ekki kjöri
en var varaþingmaður og ákvað svo
að dengja mér aftur í slaginn 2007.
Ég hafði verið svolítið í pólitík í lög-
mennskunni, hafði verið í umhverf-
ismálunum og kynferðisbrotamál-
um og taldi að með því að fara á
þing gæti ég náð meiri árangri en
með því að vera í málaferlum. Þetta
voru málin mín og svo kom ESB.
Þú taldir þig geta hafa haft áhrif
á þessa mikilvægu málaflokka, var
það rétt eða rangt mat?
„Já og nei, ég hef ekki haft það
erindi sem ég vonaðist til að hafa
en þetta hefur samt ekki verið
árangurs laust. En vonbrigðin eru
mikil með margt.“